کتاب الغارات
پرمطلب: الغارات به زبان عربى، نوشته ابو اسحاق، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال ثقفى کوفى اصفهانى، متوفاى ۲۸۳ است.
این کتاب، در مورد غارتهایى است که بعد از جنگ نهروان، توسط معاویه، به قلمرو امیر المؤمنین، على علیه‌السلام صورت گرفته است.
این کتاب، از زمانهاى پیشین و ادوار گذشته مورد استفاده علماى بزرگ اسلام بوده و دانشمندان نامى و برجسته فریقین مطالب آن را در کتب خود نقل نمودهاند تا آنجا که ابن ابى الحدید معتزلى بغدادى در« شرح نهج البلاغه» بسیارى از قصص و روایات آن را درج کرده و بر سایر کتب تاریخ مقدم شمرده است.
طبق تصریح علامه مجلسى و شیخ حرّ عاملى و محدث نورى و جمعى دیگر از سایر فحول علماى ما، این کتاب، مورد قبول و اعتماد فرقه حقه امامیه بوده و در ردیف کتب معتبر به شمار رفته و احادیث و روایات آن در میان ایشان محل تمسک و مأخذ احکام واقع شده است.
مرحوم مجلسى، تمام مطالب« الغارات» را در مجلدات بحار نقل کرده و هیچگونه تغییرى در عبارات نداده مگر در مواردى که تلخیص کرده و تصریح به آن نموده است و در موارد مقتضى نیز به شرح آنها پرداخته است.
ساختار
کتاب، در دو جزء تنظیم شده و فاقد باببندى و فصلبندى است. نویسنده، هر روایت تاریخى را همراه با سلسله سند آن ذکر کرده است.
گزارش محتوا
اگر چه غرض اصلى از تألیف این کتاب، ذکر غارتها و چپاولگرىها بوده، لیکن چون مؤلف، بسیار بااطلاع و پرمایه بوده و در تصنیف و تألیف، مهارت و تبحر تمام داشته، در لابهلاى کتاب و در ضمن آن، مطالبى بسیار ارزندهتر از اصل موضوع را، گنجانده است؛ بهطورى که خواننده از آن مطالب فرعى و تبعى که به طفیل موضوع اصلى یاد شده است بیشتر استفاده مىکند. غالب این مطالب که مؤلف، بهعنوان پیشگفتار و مقدمه و زمینهسازى براى دخول در اصل موضوع، در اختیار خوانندگان گذارده، در صدد آن است تا مختصرى از وضع حیات و چگونگى زندگانى امیر المؤمنین، على علیه‌السلام و روش ادارى و سیاسى و اخلاقى آن حضرت را که درسى آموزنده و تأمین کننده سعادت جاودانى براى نوع بشر است، در دسترس خواننده بگذارد تا از روى بصیرت از مطالب کتاب بهرهمند شود و بداند که این غارتها همانا انگیزهاش جهل و نادانى و وسیله حقکشى و نابود کردن عدالت و دستآویز نمودن تمایلات و اغراض نفسانى و زاییده هوى و هوس مشتى دنیاطلب بوده است تا در نتیجه ظالم و مظلوم از یکدیگر جدا شده و هر یک از حق و باطل روشن و هویدا گردد.
از مهمترین مطالب کتاب، مىتوان به سخنرانى حضرت على علیه‌السلام بعد از جنگ نهروان، روش آن حضرت نسبت به اموال، روش آن حضرت نسبت به خودش، کارگزاران آن حضرت، ولایت قیس بن سعد بر مصر، ولایت محمد بن ابو بکر بر مصر، شهادت مالک اشتر، شهادت محمد بن ابو بکر و… اشاره نمود.
