کتاب تحف العقول
پرمطلب: کتاب تحف العقول نوشته ابو محمد، حسن بن على بن حسین بن شعبه حرانى از علما و فقهاى بزرگ شیعه در قرن چهارم هجرى و مجموعهاى ارزشمند از سخنان و نصایح حضرت رسول خدا و اهل بیت آن حضرت علیهم السلام میباشد.
انگیزه تالیف
مؤلف انگیزه خود از تالیف کتاب چنین مىگوید:« پس از آنکه دیدم علماى شیعه درباره فقه و حلال و حرام کتابهاى فراوانى نگاشتهاند بر آن شدم تا مجموعهاى پدید آورم که در آن سخنان حکمتآموز و موعظههاى پیامبر اکرم و اهل بیت آن حضرت جمع شده باشد تا هم گنجینهاى براى مراجعه خودم و هم مراجعه علاقهمندان به خاندان رسالت گردد.»
ساختار
کتاب حاوى مطالبى از قبیل ذیل مى باشد:
۱- وصیتهاى پیامبر به حضرت على علیه السلام، معاذ بن جبل و…
۲- سخنرانى آن حضرت در حجه الوداع
۳- نامهها و وصایاى حضرت على علیه السلام به امام حسن علیه السلام
۴- وصیت آن حضرت به امام حسین علیه السلام
۵- سخنرانىها و خطبههاى آن حضرت از جمله خطبههاى معروف به وسیله و دیباج
۶- عهد نامه مالک اشتر
۷- رساله حقوق امام زین العابدین علیه السلام
۸- احتجاج امام جعفر صادق علیه السلام با سفیان ثورى
۹- رساله امام هادى علیه السلام درباره جبر و تفویض
۱۰- نامه امام حسن عسکرى علیه السلام به اسحاق بن اسماعیل
و روایات و موضوعات مفید و سودمند دیگر از ائمه علیهم السلام.
وضعیت و اهمیت کتاب
نسخههاى کتاب
۱- نسخهاى در کتابخانه علامه جلیل سید جلال الدین اِرموى معروف به محدث ارموى
۲- نسخهاى در کتابخانه مجلس شوراى اسلامى
جایگاه کتاب
کتاب از زمان نگارش تا کنون در طول هزار سال پیوسته مورد توجه علما و فقهاى شیعه واقع شده است و در مجموعههاى بزرگ روایى خود از آن روایت نقل کرده و بر آن استناد نمودهاند.
علامه مجلسى درباره این کتاب مىفرماید:« کتاب تحف العقول کتابى قدیمى است و نظم این کتاب خود دلیل بر والا بودن شأن مؤلف آن است. بیشتر این کتاب از موعظه و اصول معلوم تشکیل شده است که احتیاجى به سند هم ندارد.»
کلام آقا بزرگ تهرانى
شیخ آقا بزرگ تهرانى صاحب کتاب ارزشمند الذریعه در این باره مىفرماید:« کتاب تحف العقول درباره سخنان حکمت آموز و موعظههایى که از اهل بیت رسول خدا روایت شده است مىباشد. نویسنده این کتاب شیخ ابو محمد حسن بن على بن حسین بن شعبه حرانى حلبى معاصر شیخ صدوق و از مشایخ شیخ مفید است.»
سخن علامه خوانسارى
علامه خوانسارى در کتاب روضات الجنات درباره این کتاب مىفرماید:« کتاب تحف العقول عن آل الرسول کتابى گسترده و داراى فواید فراوان است و مورد اعتماد اصحاب و علماى شیعه مىباشد.
