کتاب شرح الأخبار فى فضائل الائمه الاطهار
کتاب شرح الأخبار فى فضائل الأئمه الأطهار (علیهم السلام) بر خلاف نامش منحصر به فضائل و مناقب ائمه نیست؛ بلکه یک دوره تاریخ ائمه از امیر المؤمنین على علیه السلام تا پایان زندگى امام صادق علیه السلام است.
مؤلف این کتاب قاضى نعمان مغربى( م ۳۶۳) که بر مذهب اسماعیلیه است پس از شرح زندگى و مناقب امام صادقعلیه‌السلام، به مهدى مغربى و مطالبى در باره اسماعیلیه و فاطمیان پرداخته و شرح حال بقیه ائمه را ذکر نکرده است. در عین حال این کتاب از آثار کهن در زندگى امامان شیعه بخصوص امیر مؤمنان علیه السلام به شمار مى رود که با توجه به اشتراک عقیده مؤلف تا امام ششم، مباحثى که در آن آمده کاملاً با روایات شیعه امامیه مطابق است.
جلد اول و دوم کتاب، اختصاص به زندگى و فضائل امام اول دارد و در جلد سوم به بقیه اهل بیت و مباحث خاص دیگر پرداخته است.
روش قاضى نعمان در این کتاب، حدیثى است و سلسله اسناد خود را کامل آورده است. راویان وى همانند کتب شیعى امامى، راویان ائمه هستند چنانکه اصل روایات و مطالب این کتاب در باره اهل بیت و فضائل آنان، همانند روایات امامیه است حتى در بخش آخر این کتاب که به موضوع مهدى پرداخته شده روایات امامیه در باره مهدى نقل شده است لیکن مؤلف با هدف برداشت خاص از این روایات، آنها را نقل مى کند بهگونه اى که تا مدتها پیش، کسى به اسماعیلى بودن قاضى نعمان اطمینان نداشت.
روش تألیف
این کتاب از شانزده جزء تشکیل شده است. در ترتیب این اجزاء قدرى آشفتگى وجود دارد و مؤلف یک مطلب را در اجزاى مختلف پراکنده است. مثلاً در جزء نخست احادیثى از پیامبر( ص) در فضیلت على علیه السلام آورده ولى حدیث سد الابواب را در جزء هفتم نقل کرده است.
البته مؤلف روایات را پیوسته و بدون عنوان دهى و تبویب در کنار هم آورده و محقق کتاب عناوینى را جهت تنظیم ابواب و اجزاء قرار داده است.
محتواى کتاب
یازده جزء کتاب که دو جلد کنونى را تشکیل مىدهد به مناقب و تاریخ زندگانى امیر مؤمنان پرداخته و در اجزاى بعدى از فضائل کلى اهل بیت، حضرت خدیجه و حضرت زهرا، حسنین علیهم السلام و تاریخ کربلا سخن گفته است. وى همچنین بخشى از جزء سیزدهم را به خاندان ابو طالب اختصاص داده و به نام شهداى کربلا بازگشته است. سپس تا امام صادق علیه السلام مطالبى آورده و فرقههاى شیعه را شرح مىدهد که پس از آن حضرت بوجود آمدند.
شرح قیام بنى حسن و پس از آن موضوع مهدى و ظهور مهدى فاطمى و دعوت فاطمیان در یمن و افریقا از مباحث بعدى است و جزء آخر کتاب یعنى شانزدهم به صفات شیعیان در بیان معصومین اختصاص دارد.
اهمیت کتاب
کتاب شرح الأخبار از منابع اصلى حدیث و تاریخ شیعه به شمار مى رود که عالمان و نویسندگان قدیم و جدید از آن نقل کرده و به آن اهتمام ورزیدهاند. نقل اخبار غدیر از کتاب الولایه طبرى که اکنون در دست نیست، بر اهمیت این اثر مى افزاید.
