کتاب پیکار صفین

پیکار صفین ترجمه کتاب« وقعه صفین»، نوشته نصر بن مزاحم ( ۲۱۲ ق)، با تحقیق محمد هارون عبد السلام است که توسط پرویز اتابکى، به فارسى روان و سلیس، ترجمه شده است.

کتاب، داراى سه نسخه است:

نسخه چاپ سنگى در ۱۳۰۱ ق، در ایران؛

نسخه چاپ بیروت در ۱۳۴۰ ق؛

نسخه سومى که مترجم، آن را از طریق مطالعه شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، کشف نموده است.

استناد مترجم، در نشر کتاب حاضر، به نسخه مستخرج از شرح ابن ابى الحدید و نسخه نخست بوده است( این نسخه، در فارسى با رمز« شنهج» مخفف نام نسخه مندرج در تلو شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، معرفى شده و علامت‏[]، در ترجمه فارسى نیز نشانه اضافات و تصحیحاتى است که از روى این نسخه، بر نسخه اصل افزوده شده است).

وى، نسخه چاپ ایران را با این نسخه مستخرج از شرح ابن ابى الحدید مقابله کرده و پس از مقابله، در نسخه ایران، افتادگى‏هاى بسیار یافته است که آنها را از روى نسخه مستخرج با علامت دو قلّاب‏[]، کامل کرده است، پس آنچه خواننده در میان دو قلّاب، بدون اشاره‏اى دیگر، ملاحظه مى‏کند، از این نسخه اخیر، گرفته شده و آنچه از غیر این نسخه است، به موضع اقتباسش اشاره شده است.

هم‏چنین به منابع گوناگون تاریخ، جغرافى، کتب رجال و شعر عربى براى بررسى متون مختلف در این کتاب که سرشار از حوادث، اعلام، شعر، رجز و آثار ادبى است، مراجعه کرده و پاره‏اى از این مراجع تحقیق را در آغاز کتاب آورده است.

وى، براى کتاب، شش فهرست تحلیلى فراهم نموده که نخستین آنها، فهرست اعلام است و در این مورد، به روشن ساختن صورت‏هاى گوناگونى که یک اسم علم در جاهاى مختلف کتاب به خود گرفته، توجه کرده و بر خلاف بسیارى از ناشران، به حواله دادن به یک مورد اکتفا نکرده است تا خواننده در دست‏یابى به صورت خاصى از صورت‏هاى مختلف اسمى علم، دچار زحمت نشود.

در مورد پاره‏اى از اعلام؛ یعنى هفت اسم علم که به کرات بسیار در کتاب آمده و ذکر شماره صفحات جز ایجاد زحمت براى خواننده حاصلى نداشته است، فقط به ذکر لفظ علم اکتفا کرده و در فهرست اعلام توضیح داده است؛ هم‏چنین شماره صفحاتى را که شرح حال مربوط به هر اسم علمى در ذیل آن آمده، بین پرانتز قرار داده تا راهنماى جاى شرح حال باشد.

به دنبال فهرست اعلام، فهرست قبایل و طوایف و سپس فهرست شهرها و جاى‏ها را آورده و همان روش فهرست نخست را در این فهرست‏ها نیز به کار برده است.

پس از اینها، فهرست اشعار و سپس فهرست رجزها را آورده و به سبب کثرت رجزها، این دو گونه شعر را از یک دیگر جدا ساخته است؛ چنان‏که بخش عمده، شامل رجزها شده است.

در فهرست اشعار، به بحور شعرى و سرایندگان آن، توجه داده است، ولى رجزها را، با وجود اختلاف بحور، در یک باب آورده و فقط نام سرایندگان آنها را به فهرست درآورده است. به دنبال این فهرست‏ها، فهرست موضوعات کتاب است که آن را به صورت ملخص، از سرفصل‏هایى که در صفحات کتاب آمده، ترتیب داده است.

منبع‏: مقدمه کتاب