کتاب امالی للصدوق تالیف شیخ صدوق
این کتاب املاى شیخ صدوق، ابو جعفر، محمد بن على بن حسین بن موسى بن بابویه قمى است.
کتاب امالى از جلسههاى متعددى که شیخ صدوق هفتهاى دو روز در روزهاى سه شنبه و جمعه از ۱۸ رجب سال ۳۶۷ هجرى تا روز ۱۱ شعبان سال ۳۶۸ هجرى در مشهد مقدس املاء فرموده و شاگردان ایشان نوشتهاند تشکیل شده است.
فن امالى نویسى
در اواخر قرن سوم هجرى شیوهاى در میان دانشمندان اسلامى ظهور کرد که آن را فن امالى نامیدند. امالى جمع املا است و آن اینگونه است که یکى از اساتید و دانشمندان بزرگ در انجمنى، مطالبى را ایراد مىکرد و دیگران سخنان او را نوشته و جمعآورى مىکردند تا به صورت کتابى مىشد و آن را امالى مىخواندند.
از فقهاى بزرگ شیعه آثار گران بهایى به این شکل به یادگار مانده که امالى شیخ صدوق از آن جمله است و اثرى بس نفیس و ارزشمند مىباشد.
متن کتاب
متن این کتاب همان متن احادیث است که با سلسله سند آورده شده. در این کتاب تبحر شیخ بزرگوار، صدوق در جمع و حفظ احادیث فریقین شیعه و سنى به خوبى آشکار است.
شیخ صدوق از هفتاد و یک استاد شیعه و سنى استفاده حدیث کرده و روایات آنها را با سلسله سندها در کتاب خصال خود آورده است.
این اساتید در جاىجاى کشور اسلامى آن روز، از ما وراء النهر تا بغداد، صاحب سند حدیث بودهاند که شیخ صدوق در مسافرتهاى پر مشقت خود با همت خستگى ناپذیرى از محضر آنها استفاده کرده و روایات آنها را جمع نموده است.
موضوع کتاب امالى
موضوعات مختلفى در این کتاب مورد بحث واقع شده که اکثر آنها جنبه اخلاقى و تاریخى و نقل فضائل خاندان پیامبر اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلم را دارند.
اخبار اخلاقى نقل شده توسط غیر شیعیان با ملاحظه متن آن، به حکم عقل سلیم تأیید مىشود و اخبار فضائل خاندان پیامبر علیهم السلام از زبان مخالفان، مقرون به قرینه قطعیه است زیرا روات آنها دلیلى براى جعل حدیث نداشتهاند لذا شیخ در این دو موضوع، اخبار بسیارى از راویان مخالف مذهب نقل کرده است.
ثواب روزه در ماههاى ذى حجه و رجب و شعبان و رمضان و ارزش خواب و رؤیاى مؤمن و مقتل امام حسین علیه السلام و مستحبات نماز و احکام و شرایع، از دیگر مباحثى است که در این کتاب مطرح شده است.
روایات این کتاب
در برخى از روایات این کتاب مضامین به ظاهر ضعیف و مورد اعتراض وجود دارد که در بیان آن مىتوان گفت: بسیارى از این روایات متشابه است و حاوى مطالبى نامحسوس و راجع به امور آینده و وقایع آخرت است. همچنانکه در خود آیات قرآن کریم آیات محکم و متشابه وجود دارد و درک مقاصد تفصیلى آنها منظور است نه لفظ آنها و دستور این است که آن را به خود ائمه علیهم السلام برگردانیم.
بیان این گونه روایات گاهى هم براى آزمایش و امتحان مقام ایمان پیروان بوده است.
