کتاب المحاسن
کتاب المحاسن به زبان عربى، تألیف ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد برقى، متوفاى ۲۷۴ یا ۲۸۰ ق، است. کتاب، مشتمل بر روایات متعدد و متنوع در موضوعات گوناگون است.
شیخ صدوق، این کتاب را یکى از منابع مورد اطمینان و مشهور در میان فقهاى شیعه مىداند.
ابن ادریس، آن را یکى از اصول روایى مورد اعتماد شیعه مىخواند.
قاضى نور اللّه شوشترى، از آن، بهعنوان پنجمین کتاب معتبر شیعه و در ردیف کتب اربعه سخن مىراند.
ساختار
کتاب، در دو جلد تنظیم شده است که جلد اول آن، مشتمل بر پنج کتاب( به ترتیب داراى ۱۱، ۱۲۳، ۷۰، ۴۷ و ۴۹ باب) و جلد دوم، شامل شش کتاب( به ترتیب داراى ۱۳۰ روایت، ۳۹، ۱۲۷، ۲۰، ۶ و ۱۶ باب) مىباشد.
گزارش محتوا
کتاب محاسن از کتابهاى متعددى تشکیل شده است. کتابهایى که در جلد اول گنجانده شده، به شرح زیر است:
۱٫ کتاب القرائن: این کتاب، شامل روایاتى است که در آنها از امور سهتایى، چهارتایى… و دهتایى سخن به میان آمده است، مانند:« ثلاث منجیات و ثلاث مهلکات…». همچنین از فضیلت خیرگویى و خیرجویى و سفارشهاى پیامبر و اهل بیت بحث شده است.
۲٫ کتاب ثواب الاعمال: این کتاب، شامل روایاتى در باره پارهاى از اعمال نیک است، مانند پاداش حسن ظن به خدا، پاداش دوستى آل محمد، پاداش روزه و…
۳٫ کتاب عقاب الاعمال: این کتاب، مشتمل بر روایاتى پیرامون کیفر پارهاى از اعمال ناپسند است، مانند کیفر کسى که نماز را سبک بشمارد، کیفر کسى که زکات را ترک نماید، کیفر کسى که مؤمنى را خوار و کوچک کند و…
۴٫ کتاب الصفوه و النور و الرحمه: این کتاب، شامل روایاتى در باره آفرینش مؤمن، مقام و منزلت رسول خدا و اهل بیت آن حضرت و شیعیان آنان، دوستى و دشمنى در راه خدا و… است.
۵٫ کتاب مصابیح الظُلَم: این کتاب، دربردارنده روایاتى در مورد عقل، معرفت، هدایت، حق خدا بر مردم، بدعت، قیاس و رأى، حق عالم، حجتهاى خدا بر مردم و… است.
کتابهایى که در جلد دوم ذکر شده، از این قرار است:
۱٫ کتاب العلل: این کتاب، شامل ۱۳۰ روایت پیرامون موضوعات گوناگون، از قبیل چگونگى اختلاف اصحاب پیامبر در مسح بر خفین، امر دنیا و آخرت و چگونگى معامله با هر کدام، ویژگى قرآن و تفسیر آن، بیان علت و حکمت برخى از احکام و… است.
۲٫ کتاب السفر: این کتاب، شامل روایاتى در باره سفر و امور مربوط به آن، از قبیل حق همسفر، توشه راه، آداب مسافر و… است.
۳٫ کتاب المآکل: این کتاب، حاوى روایاتى پیرامون خوردنىها و آشامیدنىها و امور مربوط به آنهاست.
۴٫ کتاب الماء: این کتاب، شامل روایاتى در باره آب و احکام مربوط به آن و… است.
۵٫ کتاب المنافع: این کتاب، شامل روایاتى در باب استخاره، استشاره، قرعه و… است.
۶٫ کتاب المرافق: این کتاب، شامل روایاتى در باره اسباب و ابزار زندگى، منزل، مرکب، نظافت و… است.
