کتاب الغارات ( ط- الحدیثه)

کتاب الغارات نوشته ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال ثقفى کوفى( م ۲۸۳) است.

موضوع‏

چون هدف مؤلف در این تألیف آن بوده که غارت‏هایى را که بعد از جنگ نهروان به قلمرو امیر المؤمنین على علیه‏‌السلام و سرزمین‏هاى تحت تصرف او از طرف معاویه شده یاد کند آن را الغارات نامیده است. این نوع تألیف در آن زمان میان مورخان متداول بوده و ابومخنف، هشام کلبى، مدائنى و نصر بن مزاحم در این موضوع تألیف داشته‌‏اند.

مطالب فرعى در کتاب‏

با این حال به دلیل آگاهى‏هاى فراوان مؤلف، مطالب ارزشمندى خارج از عنوان اصلى غارات بر این کتاب افزوده شده است. چنانکه مؤلف مختصرى از زندگانى امیرالمؤمنین على علیه‏السلام و روش ادارى- مالى، سیاسى، اخلاقى و خطبه‏هاى آن حضرت، کارگزارانى چون قیس بن سعد، محمد بن ابى‏بکر، مالک اشتر، رویدادهاى آنان در مصر را گزارش کرده است.

اهمیت کتاب‏

این کتاب از قدیم مورد استفاده عالمان و مورخان شیعه و سنى بوده است. علامه مجلسى مطالب این کتاب را در بحارالانوار آورده و ابن أبى الحدید بسیارى از گزارش‏هاى این کتاب را در شرح نهج البلاغه خود آورده است.

کتاب حاضر از نظر تالیف و نگارش و عناوین و اسلوب بسیار خوب تنظیم شده و از نظر محتوا هم بسیار متقن مى‏باشد. در این کتاب از ائمه شیعه و راویان امامیه بسیار کم استفاده شده اما از راویان مشهور اهل سنت مانند رجال صحاح سته و مسانید معروف نقل مى‏شود.

نسخه شناسى‏

با وجود شهرت و اهمیت این کتاب، نسخه‏‌هاى چندانى از آن موجود نیست و همانگونه که محقق کتاب مرحوم محدث ارموى گفته است نسخ این کتاب از قدیم بسیار کمیاب بوده است.

قدیم‏ترین نسخه شناخته شده در اختیار علامه مجلسى بوده که بر اساس نسخه‏اى دیگر در دوره صفویه استنساخ شده است. همین نسخه منحصر به فرد اساس تصحیح و چاپ محدث ارموى قرار گرفته و در سال ۱۳۵۴ منتشر شده است.

محدث ارموى ضمن مقدمه مفصلى بر این کتاب، از راویان متعدد ثقفى یاد کرده و درباره نسخ کتاب سخن گفته است. چاپ دیگر آن در بیروت انجام شده است. تا کنون دو ترجمه از این اثر نیز عرضه شده است که ترجمه عطاردى مقدمه‌‏اى ارزشمند درباره کتاب و نسخ آن در بر دارد.