تبخال چیست و راه درمانش کدام است؟

بعضی افراد تا دچار استرس و اضطراب می شوند یا تب می کنند، فورا گوشه لبشان زخمی ظاهر می شود که به آن تبخال می گویند. در واقع تبخال یا زخم سرد یکی از رایج ترین زخم هایی است که افراد بسیاری به طور روزمره با آن دست به گریبان هستند.

معمولا تبخال به صورت زخمی اغلب کوچک، دردناک و پر از مایع در گوشه دهانو روی لب خود را نشان داده و تا زمانی که دوره اش طی شود، معمولا برای فردآزاردهنده است و مشکلاتی در زندگی روزمره او ایجاد می کند.

شاید بسیاری از مردم ندانند که تبخال لب در اصل یک عفونت عودکننده ویروسی است؛ بدین معنا که ویروس تبخال در ابتدا وارد بدن می شود و بعد هر چند وقت یکبار مجددا فعال شده و بیماری عود می کند.

یکی از بهترین نمونه های بیماری های عفونی عودکننده همین تبخال لب است. بیماری تبخال به وسیله یکی از اعضای خانواده ویروس هرپس ایجاد می شود.

بیماری تبخالیک بیماری مسری است و ویروس آن مثل ویروس سرماخوردگی یا آنفلوآنزا باید ازشخص دیگری وارد بدن شود. در مورد تبخال، هر گونه تماس با فردی که زخم تبخال روی صورتش وجود دارد (مثلا روبوسی) می تواند باعث انتقال ویروس و ابتلا به این بیماری شود.

یکی دیگر از راه های شایع انتقال تبخال استفاده از لوازم غذاخوری، تیغ یا حوله دیگران است. نکته اینجا است که حتی در زمانی که تبخال از آن حالت پر آب خارج شده و اصطلاحا دلمه بسته، باز هم به شدت مسری است و می تواند باعث انتقال بیماری شود.

بعد از انتقال ویروس، علائمی شبیه یک سرماخوردگی شدید بروز می کند، بیمار بشدت دچار گلودرد شده و در برخی موارد بلع با اشکال روبرو می شود. بیمار معمولا دچار سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و تب است. این بیماری معمولا خودبخود بدون بروز مشکلی حداکثر تا دو هفته بهبود می یابد.

بعد از رفع علائم بیماری تبخال اولیه (یا به عبارت صحیح تر عفونت هرپسی اولیه)، ویروس تبخال در بدن باقی می ماند و به طرف عقده های عصبی حرکت می کند.

سپس ویروس در سلول های عصبی مستقر شده و اگر شرایط مناسب شود، مجددا فعالیت خود را به شکلی خفیف تر از حالت اولیه ادامه می دهد. از اینجا به بعد است که زخم تبخال معروف بروز می کند.

چرا تبخال می زنیم؟

بعد از ابتلا به عفونت هرپسی اولیه (که در میان عامه به عنوان تبخال اولیه خوانده می شود) بسیاری از افراد مستعد عفونت هرپسی ثانویه یا همان تبخال عودکننده لب می شوند. البته تعدادی از بیماران هم به رغم ابتلا به عفونت اولیه و سیستمیک، هرگز دچار تبخال عودکننده نمی شوند. اغلب افراد به دنبال ضعف سیستم ایمنی دچار تبخال عود کننده می شوند. عواملی مثل تب، قاعدگی، ضربه، استرس های روحی و جسمی، خستگی و قرارگیری بیش از حد در معرض نور آفتاب همه می توانند باعث عود تبخال شوند.

تبخال چه علائمی دارد؟

تبخال لب معمولا در نقطه خاصی از لب و دهان ایجاد می شود. فرد یکی دو روز قبل در آن نقطه احساس خارش، سوزش یا گزگز می کند. سپس یک برجستگی کوچک پر از مایع شبیه یک جوش کوچک در لبه بیرونی لب روی پوست ظاهر می شود. البتهممکن است این برجستگی در اطراف بینی یا چانه یا گونه هم ایجاد شود.

مایع درون این برجستگی به شدت عفونی و مملو از ویروس تبخال است. در صورتپاره شدن تبخال و رسیدن مایع آن به بخش های دیگر پوست براحتی ممکن است آن نواحی را نیز آلوده کرده و باعث ایجاد تبخال در آن مناطق نیز بشود. بعد از چند روز برجستگی سوراخ شده و ترشح می کند.

سپس به مرور روی زخم دلمه می بندد و پوست جدید از زیر دلمه تشکیل می شود. بعد از گذشت چند روز این دلمه کنده شده و زخم بدون بر جای گذاشتن اثری(بدون اسکار) ناپدید می شود.

آیا تبخال خطرناک است؟

تبخال گرچه بیماری آزاردهنده ای است، اما اصولا خطرناک نیست و بدون برجای گذاشتن اثری حداکثر تا دو هفته بهبود می یابد. اما اگر تبخال بعد از گذشت دو هفته هنوز خوب نشد، بهتر است با یک پزشک مشورت کنید.

کسانی که به هر دلیلی دچار ضعف سیستم ایمنی هستند (مثل مبتلایان به ایدز، بیماری های خونی، بیمارانی که داروهای شیمی درمانی مصرف می کنند، مصرف کنندگان داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، کسانی که مدت طولانی کورتوندریافت می کنند) بهتر است هنگام ابتلا به تبخال به پزشک مراجعه کنند، چون این احتمال وجود دارد که ویروس تبخال ارگان های حیاتی بدن از قبیل ریه، کبدو مغز را درگیر کند. عفونت این اعضای بدن با ویروس تبخال می تواند مرگبار باشد.

از سوی دیگر اگر بیماری تبخال بخش های دیگری از بدن را درگیر کرده و ترشحات آن به خصوص به چشم یا نوک انگشتان دست برسد و در این نواحی احساس سوزش کنید، به پزشک مراجعه کنید. اگر ویروس وارد چشم شده و در این ناحیه زخمی ایجاد شود به نابینایی منجر خواهد شد.

پیشگیری و درمان

تبخال عودکننده لب از معدود بیماری هایی است که عملا قابل پیشگیری نیست.اگر ویروس تبخال وارد بدن شده باشد و زخم های عودکننده ایجاد کرده باشد، در صورت وجود عوامل مستعد کننده، زخم تبخال به هر حال تشکیل می شود. در اینحالت تنها راه، کاهش علایم بیماری است.

معمولا مدت زمان باقی ماندن تبخال تنها ۱۰ روز است و سپس درمان می‌شود. دو نوع درمان برای تبخال بکار گرفته می‌شود. پماد‌های مخصوص برای افرادی کهبه صورت مکرر مبتلا به تبخال می‌شوند. هم چنین واکسن فلج اطفال نیز برای مهار ویروس تبخال استفاده می‌شود.

تبخال و دندانپزشکی

عقیده بسیاری از دندانپزشکان این است که انجام درمان های دندانپزشکی برای بیمارانی که دچار تبخال هستند ممنوع است و درمان باید تا زمان برطرف شدن زخم به تعویق بیفتد. علت این مساله احتمال پخش شدن ویروس در هوا و آلوده کردن محیط و خود بیمار و کادر پزشکی است.

عبدالرضا عرفانی ، متخصص پوست و مو با بیان اینکه علت بروز تبخال بعد از انجام اقدامات و عملیات دندان پزشکی آلودگی وسایل دندان پزشکی نیست، اظهار کرد:

«علت ابتلا به تبخال، تروما یا آسیب فیزیکی است که تبخال را فعال می‌کند، یعنی فشار وارده به لب منجر به فعال شدن تبخال می‌شود.

افرادی که سابقه ابتلا به تبخال دارند، قبل از اینکه به دندان پزشکی مراجعه کنند باید قرص مربوط به جلوگیری فعال شدن ویروس تبخال را هر شش ساعتمصرف کنند، زیرا این ویروس در بدن آن‌ها است و در برخورد و فشار اقدامات دندان پزشکی فعال می‌شود.

در صورتی که فرد اصلا به تبخال مبتلا نشده است، اما در دندان پزشکی به این ویروس مبتلا شود، نشان می‌دهد که وسایل دندان پزشکی به ویروس تبخال آلوده بوده است، اما بیشترین علل ابتلا به تبخال مربوط به وسایل دندان پزشکی نیست، بلکه به علت فشار و عملی است که حین اقدامات دندان پزشکی ایجادمی‌شود.»

منابع: ایسنا