آیا افزودن فلوراید به آب آشامیدنی درست است؟
سایت پرمطلب : چهار سال قبل، جایزه پولیتزر، از مهم‌ترین جایزه‌های روزنامه‌نگاری دنیا، به نویسندگان یک روزنامه محلی در شهری کوچک در ایالت فلوریدا آمریکا اهدا شد. بر خلاف انتظار، این جایزه به پاس افشاگری سیاسی یا تهیه گزارش از یک موقعیت جنگی اهدا نشد. دریافت‌کنندگان این جایزه نویسندگانی بودند که با نگارش چند مقاله موفق شدند مردم و تصمیم‌گیرندگان محلی را متقاعد کنند افزودن فلوراید به آب آشامیدنی برای سلامت دندانها و پیشگیری از پوسیدگی دندانها ضروری است.
موضوع فلوراید و افزودن آن به آشامیدنی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با سیاست‌های سلامت و سلامت دهان در برخی کشورهای غربی به‌ویژه آمریکاست.
احتمالا با خواندن این جملات سوالاتی به ذهن شما رسیده است.
آیا فلوراید که یک ماده شیمیایی است برای سلامت ما خطرناک نیست؟ آیا در حال حاضر در کشور ما فلوراید به آب آشامیدنی اضافه می‌شود؟ اگر افزوده نمی‌شود، چرا؟
میزان فلوراید در آب آشامیدنی در ایران چه اندازه است؟
آیا با توجه به شیوع پوسیدگی دندان، مسولین سلامت کشور بدنبال افزودن فلوراید به آب آشامیدنی بوده‌اند؟ دشواری‌های آن چیست؟
پیش از پاسخگویی به این سوالات اما، ضروری است مروری کنیم بر آنچه درباره فلوراید در آب آشامیدنی می‌دانیم. پاسخگویی به سوالات مرتبط به تاثیر فلوراید بر سلامت و هم چنین وضعیت فلوراید در آب آشامیدنی در ایران را به یادداشت‌های بعدی موکول می‌کنیم.
داستان فلوراید از کجا آغاز شد؟
داستان فلوراید و تاثیر آن بر سلامت دهان همچون دیگر اکتشافات علمی با مشاهده یک پدیده عادی و پرسشگری یک فرد کنجکاو آغاز شد. محل وقوع این داستان واقعی شهری کوچک در ایالت کلرادو آمریکاست، حدودا صد و بیست سال پیش، یعنی در ابتدای قرن بیستم. شخصیت اصلی این داستان دندان‌پزشک جوانی به نام فردریک است که پیش از ورود به دانشکده دندانپزشکی می‌خواست نوازنده شود. وقتی به‌خاطر مشکلات جسمی نتوانست نوازندگی را دنبال کند، ترجیح داد به دلیل علاقه‌اش به قطار و لکوموتیو، بلیط جمع‌کن قطارهای شهری شود. چندی بعد اما، به سفارش یکی از آشنایان و اقوام در یکی از دانشکده‌های دندانپزشکی شهر بوستون ثبت‌نام کرد. بعد از پایان دوران تحصیل، دندان‌پزشک جوان در شهری کوچک در ایالت کلرادو که صد‌ها کیلومتر با محل تولد و تحصیلش فاصله داشت شروع به کار کرد. دندان‌پزشک تازه‌کار اما خیلی زود متوجه لکه‌های قهوه‌ای رنگی روی دندان‌های بسیاری از کودکان شهر شد. این لکه‌ها را بعد‌ها «لکه‌های کلرادو» نامیدند. لکه‌هایی که ما اینک می‌دانیم به دلیل زیاد بودن فلوراید در آب طبیعی مناطقی خاص ممکن است روی دندانها دیده شود. دکتر «فردردیک مک کی»، اگرچه برخلاف میل اولیه وارد رشتهٔ دندانپزشکی شده بود، اما در آستانه کشف پدیده‌ای بود که تاثیر آن بر سلامت دهان بیش از هر اتفاق و اکتشاف و اختراع دیگری در حرفه دندانپزشکی است. برای نشان دادن اهمیت آن کافی است بدانید سازمان دولتی پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا کشف اثر پیشگیرانه فلوراید بر پوسیدگی دندان را در کنار واکسیناسیون جزو یکی از ده دستاوردهای مهم بشری قرن بیستم معرفی نموده است. منصفانه نیست که این اکتشاف مهم را به تنها یک نفر نسبت دهیم. چراکه از زمان مشاهده لکه‌های کلرادو روی دندان، تا کشف علت آن و آگاهی از تاثیر فلوراید بر پوسیدگی، تا افزودن فلوراید به صورت کنترل شده به آب شهری نزدیک به چهل و چهار سال طول کشید. در طول این سال‌ها افراد دیگری با تخصص‌های مختلف به تیم تحقیقاتی دکتر مک کی کمک کردند. سرانجام، در سال ۱۹۴۴ شهر «گرند رپیدز» آمریکا اولین شهر دنیا شد که برای پیشگیری از پوسیدگی دندان، فلوراید به آب آشامیدنی افزود. افزودن فلوراید به آب آشامیدنی هم چنان در آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر دنیا پیگیری می‌شود تا جایی که طبق آخرین اطلاعات بیش از هفتاد درصد جمعیت آمریکا اینک از آب فلوراید دار استفاده می‌کنند.
فلوراید تا چه اندازه بر پوسیدگی اثر دارد؟
پاسخ دادن به این سوال آسان نیست. مطالعات مختلف نتایج متفاوتی گزارش کرده‌اند. اما این حقیقت را با قاطعیت می‌توان گفت که افزودن فلوراید به آب آشامیدنی تا حد قابل توجهی میزان پوسیدگی را در کشورهای مختلف دنیا کاهش داده است. برای مثال، حدود بیست و پنج سال پیش، یک مطالعه نتایج افزودن فلوراید به آب آشامیدنی در بیست و سه کشور را گردآوری و جمع بندی کرد. این مطالعه تخمین زد که افزودن فلوراید به آب آشامیدنی می‌تواند میزان پوسیدگی دندانها را تا پنجاه درصد کاهش دهد. به عبارت دیگر می‌تواند تعداد پوسیدگی‌های دندان را به نصف برساند. جالب آنکه بر اساس این مطالعه و البته مطالعات دیگر تاثیر پیشگیرانه فلوراید بر دندان‌های شیری کودکان حتی از دندان‌های بزرگسالان هم چشمگیر‌تر است. اما این مطالعه نسبتا قدیمی تنها مطالعه موجود نیست. به دلیل آنکه همواره نتایج جدیدی از تجربیات کشور‌ها و جوامع دیگر به دانسته‌های ما اضافه می‌شود، در سال‌های اخیر پژوهش‌های جدیدی انجام شده‌اند تا نتایج این تجربه‌های جدید را گردآوری کرده و از این راه میزان کاهش پوسیدگی پس از افزودن فلوراید به آب آشامیدنی را تخمین بزند. مطالعات جدیدتر نشان می‌دهد افزودن فلوراید به آب آشامیدنی در سال‌های اخیر توانسته است تا سی درصد پوسیدگی دندان‌های شیری و داثمی را کاهش دهد. این رقم اگرچه رقم کمتری از مطالعه پیشین است اما هم‌چنان دستاورد خیره‌کننده‌ای است.
فلوراید چگونه تاثیر می‌گذارد و در چه زمانی باید مصرف شود؟
تاثیر پیشگیرانه فلوراید عمدتا پس از رویش دندان و در اثر واکنش سطحی با دندان اتفاق می‌افتد. وجود فلوراید در محیط دندان از شروع روند خوردگی مینا جلوگیری می‌کند. هم چنین در زمانی که روند خوردگی مینا آغاز شده باشد، فلوراید می‌تواند به بازسازی مینای خورده شده تا حدی کمک کند.
مزیت افزودن فلوراید به آب آشامیدنی نسبت به بقیه روش‌های پیشگیری چیست؟
بسیاری از روش‌های پیشگیری مانند آموزش بهداشت نیاز به همکاری فرد دارد. هم‌چنین بسیاری از افراد محروم که بیشترین قربانیان پوسیدگی هستند در بسیاری از مداخلات پیشگیری نادیده انگاشته می‌شوند (برای مثال کسانی که توانایی خرید خمیردندان ندارند یا به هر دلیلی مسواک نمی‌زنند). افزودن فلوراید به آب آشامیدنی یک روش فراگیر است که نیاز به همکاری افراد ندارد. هم‌چنین تمام طبقات اجتماعی، حتی محروم‌ترین اقشار، نیز آب می‌نوشند و از مزایای پیشگیرانه فلوراید بهره‌مند می‌شوند. از این‌رو، افزودن فلوراید به آب آشامیدنی توسط سازمانهای معتبر جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی و انجمن‌های سلامت دهان و دندانپزشکی، هم چنین نهادهای بهداشتی کشورهایی نظیر استرالیا و انگلستان توصیه شده و پیگیری می‌شود.
موانع افزودن فلوراید به آب آشامیدنی چیست؟
افزودن فلوراید به آب آشامیدنی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه شبکه توزیع آب به دلایل تکنیکی امکان‌پذیر نیست. هم‌چنین در برخی از جوامع، افزودن فلوراید به آب آشامیدنی با ابراز نگرانی شهروندان همراه بوده است. افزودن فلوراید به آب آشامیدنی باید با همکاری دندان‌پزشکان، پزشکان و دیگر سازمانهای مرتبط صورت گیرد. هم‌چنین باید تلاش شود مبنای علمی مفید و بی‌خطر بودن فلوراید برای افراد جامعه توضیح داده شود.
*قسمتهایی از این مطلب چکیده‌ای است به زبان ساده از یک مقاله مفصل دانشگاهی. این مقاله در سال ۲۰۱۶ در مجله انجمن دندانپزشکی اجتماعی بریتانیا منتشر شد.نویسندگان: امیرحسین اورنگ و وحید رواقی
