بحث چهارم: از وصايت به اميرالمؤمنين عليه السلام بگذريم، عبارت حَسْبُنَا كِتَابُ اللهِ وَ عِنْدَكُمُ الْقُرآنُ فى حدّ نفسه، غلط است چه پيامبر درباره أميرالمؤمنين و خلافتش وصيّتى بكند يا نكند، زيرا به نصّ قرآن كريم، كلام رسولالله حجّيّت دارد در هر موضوعى از موضوعات: مَنْ يُطِعِ الرّسُولَ فَقَدْ أطَاعَ اللهَ [193] . «آن كسى كه از اين پيغمبر اطاعت كند از خداوند اطاعت كرده است.» يَا أيّهَا الّذِينَ آمَنُوا أطِيعُوا اللهَ وَ أطِيعُوا الرّسُولَ وَ اُولِى الأمْرِ مِنْكُمْ [194] . «اى كسانى كه ايمان آوردهايد از خدا اطاعت كنيد! و از پيغمبرتان و صاحبان امرتان كه از شما هستند اطاعت كنيد!» وَ مَا أرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إلاّ لِيُطَاعَ بِإذْنِ اللهِ [195] . «و ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر آنكه مردم از وى به اذن خدا
ص 147
اطاعت كنند.» وَ مَا آتَيكُمُ الرّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَيكُمْ عَنْهَ فَانْتَهُوا [196] . «و آنچه را كه پيغمبر به شما مىدهد بگيريد، و از آنچه شما را بر حذر مىدارد، اجتناب ورزيد!» إنّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَريمٍ. ذِى قُوّةٍ عِنْدَ ذِىالْعَرْشِ مَكِينٍ. مُطَاعٍ ثَمّ أمِينٍ. وَ مَا صَاحِبُكُمْ بِمَجْنُونٍ [197] . «تحقيقاً قرآن گفتار فرستادهاى بزرگوار (جبرئيل) است كه داراى قوّت است و در نزد خداى ذىعرش داراى مكنت و مقام است، و در آنجا مورد اطاعت است و مورد أمانت، و صاحب و همنشين شما (پيغمبر) ديوانه نيست.»
بنابر اين آيات و آيات كثيره ديگرى كه در قرآن است، اطاعت از رسول واجب است به عين اطاعت از خدا كه كتاب الله است. تفكيك ميان حجّيّت قرآن و حجيّت گفتار رسول، به جمع ميان متناقضين برمىگردد. [198]
علاوه خود قرآن و كتاب الله، إثبات وجوب قبول گفتار پيغمبر را مىكند، و عمل به كتاب بدون اطاعت از رسول، نقض عمل به كتاب است. بنابر اين عمر اوّلين كسى است كه رفض سنّت كرده است يعنى گفتار رسول خدا را ناديده گرفته است. و بنابر اين به حَسْبُنا كتابُ الله هم عمل نكرده، هم رفض كتاب و هم رفض سنّت نموده، هر دو را بوسيده و كنار زده است. شيعه هم عمل به كتاب نموده و هم به سنّت. در حقيقت شيعيان سنّيان حقيقى هستند، و سنّيان نه كتاب دارند نه سنّت.
ص 148
خود، رفض سنّت و بالنتيجه رفض كتاب كردهاند، معذلك نام خود را بدون مسمّى و محتوى سنّى يعنى أهل سنّت و پيرو گفتار رسول خدا گذاردهاند و شيعيان را رافضى مىگويند، با آنكه رافضى خودشان هستند و شيعيان سنّى واقعى و حقيقى. اينهم يكى از ترفندهاى آنهاست كه با اسم و نسبت غير صحيح، خود را مُحِقّ و شيعه را مبطل مىشمرند.
بحث پنجم: آيا نسبت هجر و هذيان به رسولالله، و يا گفتار قَدْ غَلَبَ عَلَيْهِ الْوَجَعُ، و بلند كردن صدا و فرياد و رأى رسولالله را كنار زدن و رأى خود را مقدّم داشتن از روى هر نظريّه و هر نيّتى باشد، موافق قرآن است؟ قرآن كه مىگويد: يَا أيّهَا الّذِينَ آمَنُوا لَاتُقَدّموا بَيْنَ يَدَىِ اللهِ وَ رَسُولِهِ. [199] «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، جلوى خدا و پيغمبر نيفتيد!» در عمل و اراده اظهار نظر نكنيد، رأى و عقيده خود را مقدّم نداريد و پيوسته از آنها تبعيّت كنيد و تابع و پيرو باشيد!
قرآن كه مىگويد: يَا أيّهَا الّذِينَ آمَنُوا لَاتَرْفَعُوا أصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النّبِىّ وَ لَاتَجْهَرُوا لَهُ باِلْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أنْ تَحْبَطَ أعْمالُكُمْ وَ أنْتُمْ لَاتَشْعُرُونَ [200] . «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، صداهاى خود را بلندتر از صداى پيغمبر نكنيد، و با گفتار معمولى خود كه با يكديگر سخن مىگوئيد و تُنِ صدا شنيده مىشود، با وى گفتگو مكنيد، زيرا در اين صورت، بدون توجّه و ادراك خودتان، تمام اعمال حسنه و نيك شما حَبْط و نابود مىگردد.»
و به دنبال آن مىگويد: إنّ الّذِينَ يَغُضّونَ أصْوَاتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللهِ اُولَئِكَ الّذِينَ امْتَحَنَ اللهُ قُلُوبَهُمْ لِلتّقْوَى لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أجْرٌ عَظِيمٌ [201] ،[202] «تحقيقاً آنان كه صداهاى خود را
ص 149
در حضور رسول خدا پائين آورده فروكش مىدهند، آنها هستند كسانى كه خداوند دلهايشان را براى تقوى و پاكى آزمايش نموده است؛ براى ايشان غفران الهى و أجر عظيمى است.»
در اين صورت براى از بين بردن امامت علىّ معصوم و خاندان طاهرينش، صدا بلند كردن و غوغا و جنجال راه انداختن با موازين قرآن چه مناسبت دارد؟ آنهم لَغَط و صداهاى بلندى كه رسول الله را آزرده كند!
بحث ششم: عمر مىدانست كه رسول اللهصلى الله عليه وآله يگانه اسوه حقّ و حقيقت و اُلگوى واقعيّت و نفى باطل است: لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِى رَسُولِاللهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُوا اللهَ وَ الْيَوْمَ الآخِرَ وَ ذَكَرَ اللهَ كَثِيراً. [203] «و از براى شماست در رسول خدا مادّه و منشأ تأسّى نيكو، براى كسىكه اميد در خدا و آخرت بندد، و خدا را زياد ياد كند.»
و مىدانست كه هر دعوت رسولاللهصلى الله عليه وآله خواندن به سوى حيات و زندگى
ص 150
واقعى است. يَا أيّهَا الّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلّهِ وَ لِلرّسُولِ إذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ [204] «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، چون خدا و رسول او شما را بخوانند براى امرى كه در آن حيات شماست، إجابت كنيد!»
و مىدانست كه مخالفت و ستيزه با رسول خداصلى الله عليه وآله نتيجهاش دوزخ است، وَ مَنْ يُشَاقِقِ الرّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيّنَ لَهُ الْهُدَى وَ يَتّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤمِنِينَ نُوَلّهِ مَا تَوَلّى وَ نُصْلِهِ جَهَنّمَ وَ سَاءَتْ مَصِيراً [205] . «و كسى كه با پيغمبر مخالفت و معاندت كند پس از آنكه راه هدايت براى او مبيّن شده است، و از راهى غير از راه مؤمنينِ به رسول خدا پيروى كند ما او را بازگشت مىدهيم به آن بازگشتى كه خود براى خودش انتخاب مىكند و ما مأوى و مسكن وى را جهنّم قرار دهيم، و بد بازگشتى است جهنّم.» [206]
و مىدانست كه: وَالنّجْمِ إذَا هَوَى. مَا ضَلّ صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوَى. وَ مَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى. إنْ هُوَ إلاّ وَحْىٌ يُوحَى. عَلّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى. [207] «سوگند به ستاره آسمانى در وقتى كه پائين مىآيد، كه همنشين شما (رسولخدا) نه گمراه شده است و نه دچار خبط و اشتباه؛ او از روى دل بخواه و هواى نفس خود سخن نمىگويد، نيست قرآن مگر وحيى كه به او نازل شده است، و آن وحى را خداوند با تمكين و پرقدرت و قوّت به او تعليم نموده است.»
و مىدانست كه: أبداً گفتار پيامبر گفتار شاعرانه و تخيّلانه و درهمبافى نيست. إنّهُ
ص 151
لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ. وَ مَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ قَلِيلاً مَا تُؤمِنُونَ. وَ لَا بِقَوْلِ كَاهِنٍ قَلِيلاً مَا تَذَكّرُونَ. تَنْزِيلٌ مِنْ رَبّ الْعَالَمِينَ [208] «تحقيقاً آن گفتار، سخن رسول و فرستادهاى بزرگوار است و گفتار شاعرانه شاعرى نيست، بسيار كم شما بدين نكته ايمان مىآوريد! و گفتار غيبگويى مرتبط با شيطان و نفوس خبيثه نيست، و بسيار كم است كه بدين نكته متذكّر مىگرديد! بلكه گفتارى است كه از ناحيه پروردگار عالميان فرود آمدهاست.»
عمر همه اينها را به خوبى مىدانست، اينها آياتى است كه هر روز و شب تلاوت مىشد و شايد بچههاى مدينه هم مىدانستند، و نسبت هجر و هذيان و يا گفتارى كه ناشى از شدّت درد، سر زند و از پيامبر بدون معنى و عبث و لغو بيرون آيد، أبداً براى أحدى از مسلمين معقول نبود.
عمر همه اينها را مىدانست و نسبت هَجْر و ياوهاى كه به رسول الله داد خودش هم از روى صدق نمىگفت يعنى خودش هم پيامبر را هذيانگو نمىدانست، أمّا اين كلام را بدين عبارت ركيك به ميان آورد تا مغلطه كند، و ايجاد آشوب و غلغله نمايد و خود با دستيارانش كه در مجلس حاضر شده بودند، با ايجاد اين صحنه زشت، پيغمبر را آزرده كنند و بالنّتيجه نگذارند مقصود آن حضرت لباس عمل بپوشد و به اين منظور هم رسيدند.
فلهذا وقتى پيغمبر فرمود: قُومُوا (برخيزيد) همه برخاستند و رفتند و هيچ يك از آنها نگفت اين سخن پيغمبر كه مىگويد: برخيزيد، هَذيان است، و ما بايد بنشينيم و نرويم.
نامه رسول خدا بر وصايت أميرالمؤمنين ـ عليه افضل صلوات المصلّين ـ بايد در چنين مجلسى كه سران قوم و معنونان از قريش و دست اندركاران، و به عبارة اُخرى أهل حلّ و عقد هستند، نوشته شود تا حجّت باشد وگرنه پيغمبر مىتوانست
ص 152
در پنهان و يا در حضور بعضى از صحابه پاكدل و روشنضمير خود بنويسد، ولى آن نامه را انكار مىكردند. نه اينكه بگويند: املاء و مهر پيغمبر نيست، بلكه مىگفتند از روى هَجْر و غلبه مرض نوشته است. آنان كه با جمعيّت متشكّله خود در حضور پيغمبر، او را به ياوهگوئى نسبت دهند، آيا در غيابش چنين كارى را نمىكنند؟
همچنانكه دعوت بر وصايت و خلافت علىعليه السلام را پيغمبر در مدّت طولانى دوران نبوّت خويش از اوّلين روز دعوت عمومى، در خانه ابوطالب و دعوت عشيره با آيه إنْذار و حديث عشيره شروع كرد و تا آخرين رَمَق حيات بر آن أصل ادامه داد، أمّا براى رسميّت آن مأمور شد در زمين غدير خمّ درنگ كند، و تمام قافله را نگهدارد و آن خطبه غرّاء و شامل و كامل را بخواند.
اما اينك چون مىبيند آن مدّعيان خلافت با هممرزانشان به آن خطبه ترتيب اثر نمىدهند و جان و روح نبوّت به واسطه انعزال على در خطر است برخود لازم مىبيند آن صورت شفاهى را مسجّل نمايد فلهذا به نوشتن نامه و مهر كردن به مهر نبوّت مبادرت مىورزد.
عمر در زمان خلافت خود روزى كه با ابنعبّاس از موضوع علىبن ابيطالب سخن به ميان مىآورد و اعتراف مىكند كه بعد از رسولخدا كسى مانند وى سزاوار خلافت نبود و علّت بركنار گذاردن او حداثت سنّ و محبّتش به بنىعبدالمطّلب بود [209] صريحاً مىگويد: أبوبكر از روز نخست بر سرهمين موضوع با خلافت على مخالف بود [210] .
ص 153
و روى همين امر است كه ما هميشه عمر را با ابوبكر چه در حيات رسولخدا و چه در مماتش يار و شفيق و رفيق همديگر مىيابيم و در وقت عقد اُخوّت، دو برادر و در آستانه رحلت رسول خدا هر دو از جيش اُسامه تخلّف كردند و تأنّى و سستى و عذر و بهانه آوردند، تا رسولالله جان سپرد و آنوقت به قدرى تند و سريع به سوى سقيفه مىرفتند كه طبق نقل ابن أبى الحديد: وَ كَانَا يَتَسَابَقان (از هم جلو مىزدند).
بر اساس همين مطلب است كه عمر در حضور رسول الله كه زنده است در همين مجلس رزيّه مىگويد : پيغمبر اگر بميرد ما انتظار او را مىكشيم تا بيايد و فلان و فلان شهر روم را فتح كند، مانند أصحاب موسى كه انتظارش را كشيدند و او برگشت. اين گفتار عمر براى آن است كه بمجرّد ارتحال پيغمبر بگويد پيغمبر نمرده است و همين كار را هم كرد و شمشيرش را برهنه كرد و در كوچههاى مدينه مىگشت و مىگفت: پيغمبر نمرده است، هر كس بگويد مرده است سرش را با اين شمشيرم برمىدارم. چرا؟ براى اينكه ابوبكر در مدينه نبود. در يكفرسخى مدينه به نام سُنْح نزد زوجهاش رفته بود.
بدون آمدن ابوبكر كار خلافت تمام نمىشد، و نگران بود از آنكه به مجرّد خبر ارتحال رسولخدا مردم روى به اميرالمؤمنين آورند، انصار و مهاجر به خانه رسولالله كه در آن أميرالمؤمنين است بيايند و بيعت كنند، و تمام رشتههاى بافته آنها پنبه شود و نقشهها و زمينهچينىها هَدَر رود. فلهذا با شمشير كشيده و فريادى كه پيغمبر نمرده است به حدّى كه از دو طرف دهان او كف جارى شده بود، مردم را نگاهداشت تا ابوبكر از سُنْح رسيد.
همين كه أبوبكر گفت: پيغمبر مرده است وَ مَا مُحَمّدٌ إلاّ رَسُولٌ تا آخر آيه، عمر گفت: صحيح است، پيغمبر مرده است. و نه او و نه أبوبكر به طرف خانه پيغمبر نيامدند، و جنازه او را نديده و نمازى نگزارده، به سوى سَقِيفه بَنى سَاعدَه رفتند و با تردستى و عباراتى كه در تاريخ ضبط است، خود را خليفة المسلمين كردند.
روشن است كه اين راه ضلال و گمراهى است. اگر آنها به نصّ رسولالله
ص 154
تعبّدداشتند، و به آن نوشته تن درمىدادند أمِنُوا مِنَ الضّلَالِ، تحقيقاً از ضلالت مصون بوده و در وادى خصب أمن و أمان و در جادّه هموار و صراط مستقيم بودند. زيرا پيغمبر فرمود: لَنْ تَضِلّوا بَعْدِى أبَداً «پس از نوشتن من ديگر أبداً گمراه نخواهيد شد.» [211] اما در ضلالتى غرق شدند كه أوّلين مرتبه آن نسبت هَجْر و هَذيان به رسولالله است.
اى كاش فقط به عدم امتثال امر رسول خدا، و نياوردن دوات و كتف اكتفا مىكردند و ديگر سخن پيامبر را به گفتهشان: حَسْبُنَا كِتَابُ اللهِ «كتاب خدا ما را بس است» ردّ نمىكردند . گويا پيغمبر مكانت و منزلت كتاب الله را در ميان آنها نمىدانسته است! و يا آنها از پيامبر داناتر به خواصّ و فوائد و آثار كتابالله بودهاند و خواستهاند پيغمبر را بدين نكته توجه دهند!
و اى كاش فقط به گفتار حَسْبُنَا كِتَابُ اللهِ اكتفا مىكردند و در سيماى آن پيامبر
ص 155
مهربان رحمةً للعالمين، در دم مرگ و حالت احتضار كلمه زشت هَجَرَ رَسُولُ اللهِ را نمىگفتند . آنها در اين لحظات آخر عمر پيغمبر أكرم كلمه وداعشان با او چه بوده است؟ با هَجَرَ رسول اللهِ برخاستند و مجلس را ترك كردند!
و اى كاش يك لحظه مىفهميدند كه نياز مبرم و قطعى به همان نصّ و كتابت رسولالله دارند و قرآن بر ايشان كفايت نمىكند. زيرا قرآن است كه گفتار رسول خدا را حجّت كرده، و مَا آتاكُمُ الرّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا [212] را با صداى بلند در خود گنجانيده است، و مىفهميدند كه پيغمبر و امام روح قرآن است، گفتار پيامبر و امام سند قرآن است، قرآن بدون إمام همچون مَشك خالى و بدون آب است.
امّا اى كاش و صدهزار كاش كه مىفهميدند و خودشان و اُمّت را به دنبال آرائشان تا روز بازپسين به ضلالت نمىبردند.
ما چون به گفتار رسولاللهصلى الله عليه وآله: ائْتُونِى أكْتُبْ لَكُمْ كِتَاباً لَنْتَضِلّوا بَعْدَهُ «كاغذ و قلمى بياوريد تا براى شما نوشتهاى بنويسم كه پس از آن گمراه نخواهيد شد!» و به گفتار ديگرش در حديث ثَقَلَيْن: إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ مَا اِنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلّوا: كِتابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَ بَيْتِى! «من در ميان شما دو متاع پربها و گرانقدر را به يادگار از خود باقى مىگذارم، هنگامى كه شما بدان تمسّك جستيد گمراه نخواهيد شد: كتاب خدا، و عترت من كه اهل بيت من است» نگاه مىكنيم، و اين دو را با هم تطبيق و مقايسه مىنمائيم، هر دو تاى آنها داراى مفاد واحدى هستند كه عدم گمراهى و ضلالت ابدى، به يك نهج در هر دو تضمين شده است. بنابر اين وجود ثَقَلَيْن (كتاب و عترت) لازم است و در آن نوشتهاى كه رسول خدا مىخواست بنويسد، بدون شكّ «عَلَيْكم بعلىّبن ابى طالب و وُلْده المعصومينمن بعدى اماماً و خلِيفةً» و امثال اين عبائر بوده است. و در حقيقت اين نوشته، تفصيل إجمال حديث ثَقَلَين است كه رسولالله مىخواسته است آن ثَقَل ديگر را مشخص و معيّن و با نام
ص 156
و نشان كتباً اعلام كند. [213]
بحث هفتم: علت عدم كتابت رسول خداصلى الله عليه وآله است در وقتى كه عمر و همراهانش برنخاسته بودند و نرفته بودند، كه چون بعضى از حضّار از پيامبر خواستند كه: اينك ما براى تو آنچه را خواسته بودى بياوريم؟! فرمود: نه! بعد از اين سخنانى كه گفتيد، لازم نيست.
در اينجا ممكن است كسى بگويد: چه اشكال داشت كه رسولخداصلى الله عليه وآله بعداً چنين مكتوبى را مرقوم مىفرمودند و نزد أميرالمؤمنين و يا عبّاس عموى خود مىگذاردند تا براى همه حجّتى قاطع باشد، آن هم در مثل اين موضوع خطير كه سعادت اُمّت را متكفّل است و ايشان را از ضلالت نجات مىدهد؟
پاسخ آن است كه: شرائط و موقعيّت چنان بود كه اگر رسول خداصلى الله عليه وآله اين كار را مىكردند حزب مخالف مىگفت اين كاغذ را رسول خدا از روى هَجْر و خَبْط دماغ ـ عِيَاذاً بِالله ـ نوشته است و در اين صورت تمام كلمات او در حال مرض حجّيّت ندارد. قرائن و شواهد طورى نشان مىدهد كه بدين مرحله تعدّى مىنمودند. آن كسى كه در حضور رسول خدا و در نزد جمعيّت أصحاب و زنان در پشت پرده چنين نسبتى بدهد آن انكار و نسبت هَجْر نيز براى او آسان بود كما اينكه به صدّيقه كبرى
ص 157
فاطمه زهرا سلام الله عليها كه تمام مجاميع و كتب اُصول أهل سنّت پر است درباره او كه رسول خدا فرموده است: «او سيّده زنان أهلبهشت است» و آيه تطهير در قرآن كريم درباره او و حسنين دو فرزندش، و شوهرش و پدرش فرود آمده است، ابوبكر صريحاً نسبت دروغ داد و درباره فدك از او شاهد خواست، و با روايت ساختگى و مجعول كه معلوم است خودش ساخته و پرداخته و به يك أعرابى بَوّالٌ على عَقِبَيْه نسبت داده است كه «ما جماعت أنبياء از خود ارث نمىگذاريم، آنچه از ما باقى مىماند صدقه براى مسلمين است» فدك را از او گرفت.
آن كسى كه با ريسمان به گردن أميرالمؤمنينعليه السلام انداختن آنحضرت را براى بيعت به مسجد مىبرد، و صدّيقهاش را در ميان خاك و خون مىكشاند، و جنينش را سقط مىكند، و تازيانه بر بازوى او مىزند كه تا دم مرگ همچون بازوبند نمايان بود، از انكار نوشته رسولخدا چه باك دارد؟ و از هَجْر و ياوه شمردن و پنداشتن تمام نوشتهها و كلمات او در حال مرضش چه باك دارد؟ مطلب مهمّ اين است كه رسولخداصلى الله عليه وآله به جهت احترام سنّت و نشكستن اين حريم و حجّيّت گفتارش كه عِدْل و هم ترازوى كتابالله است از اين امر درگذشت به جهت حفظ اجتماع و شوكت مسلمين، به جهت بقاء كتاب الله از اين مهم صرفنظر نمود. همچنانكه از خوف شقاق و انشقاق در مسلمين، خطبه غديريّه را كه قبلاً مأمور بود بخواند و على را معرّفى كند به تأخير مىانداخت تا جائى كه جبرائيل با تهديد وَإنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلّغْتَ رِسَالَتَهُ [214] فرودآمد.
عمر در موارد متعددى با رسول الله روبرو شد و با آن حضرت با خشونت شديد رفتار كرد. قضيّه يوم الخميس كه ابنعبّاس براى آن گريه مىكند تا جائى كه زمين‌تر مىشود و دانههاى اشك از صورتش مىريزد، أوّلين برخورد خشونت آميز او با مقام رسالت نبوده است.
ص 158
در صلح حديبيّه، آن واقعه تاريخى را پيش آورد و خود جلودار و سردسته مخالف و اتّهام رسولالله به دروغ بود. [215] به طورى كه خودش براى كفّاره آن مىگويد: مَازِلْتُ أصُومُ وَ أتَصَدّقُ وَ اُصَلّى وَ اُعْتِقُ مَخَافَةَ كَلامِىَ الّذِى تَكَلّمْتُ بِهِ [216] «پيوسته از آن روز تا امروز، من روزه مىگيرم و صدقه مىدهم و نماز مىخوانم و بنده آزاد مىكنم از ترس آن كلامى كه به رسول خدا گفتهام.» [217]
در قضيّه نمازگزاردن پيامبر بر جنازه عَبْدُاللهِبْنِ اُبَىّ چنان با پيغمبر برخورد زشت و ناهنجار نمود و پيغمبر را از نماز بر جنازه او بازداشت كه بر مرد منافق چرا نماز مىخوانى؟ و اين را همه تواريخ نوشتهاند. [218]
أمّا در رزيّه يوم الخميس شدّت، قدرى بيشتر بود زيرا خود و همراهانش همگى در مجلس رسول خدا حاضر شدند و مجلس را بهم زدند، و خود او نسبت هَجْر و ياوه و هذيان داد، و همقطارانش او را تأييد كردند، يعنى همگى نسبت هَجْر و ياوه و هذيان دادند به طورى كه مجلس را فَلَج كردند، و پيامبر نتوانست به مرادش برسد.
ص 159
آيا در چنين وضعيّت و زمينهاى اگر پيامبر نامهاى هم مىنوشت، پاره نمىكردند؟ مگر عمر سند فدك را كه فاطمهعليها السلام از ابوبكر گرفته بود، در راه پاره نكرد؟ و با خشونت نزد ابوبكر آمد و گفت: در اين موقعيّتى كه مسلمين نياز به مال دارند چرا سند را به فاطمه برگردانيدى؟!
حقير روزى در محضر مبارك حضرت سيّدالأساتيد، آيةالله علاّمه طباطبائى قدّس الله نفسه الزّكيّة عرض كردم: اگر خداوند نام على را صريحاً مانند نام محمّد در قرآن مىآورد تا اين اختلاف عميق پيدا نشود، چه مىشد؟ فرمودند: به آسانى آن را از قرآن برمىداشتند . فلهذا خداوند حِفْظاً لِكِتابه العظيم آن را در آنجا ذكر نفرمود.
بنابر اين با عدم ذكر نام على در قرآن ضررى به إسلام و ايمان و ولايت و مؤمنين نمىرسد، آنان كه تابع سنّت و گفتار رسولالله هستند، در زمان خود آنحضرت شيعه و شيفته على بودهاند . اينك هم در يوم الخميس كه رسول خدا نتوانست مكتوب را بنويسد، باز هم از آن زمان تا به حال مؤمنين حقيقى شيعه و شيفته او مىباشند و امروز تشيّع چنان در سطح مورّب به طورى صعودى بالا مىرود كه در هر سال مبالغ خطيرى از أصناف و مذاهب مختلف دنيا، بدين مكتب و مذهب روى مىآورند [219] .
ص 160
بحث هشتم: با تقدّم عمر بر كلام و سنّت رسول خداصلى الله عليه وآله در يوم الخميس، ولايت شكست و باب اجتهاد در برابر نصّ باز شد. عمر و ابوبكر به عنوان مصلحت بين مسلمين آراءخود را بر سنّت رسول الله مقدّم داشتند، و بالنتيجه هم سنّت و هم كتاب الله كنار رفت، و آراء فاسده در مقابل قرآن صف زدند و در هر موضوعى از موضوعات به بهانه مصلحت، حقايق را از بين بردند و باب اجتهاد در برابر كتابالله و در مقابل سنّت رسولالله كه تا آن روز ابداً سابقه نداشت باز شد و هر روزه مطلبى تازه بر خلاف كتاب و سنّت به چشم خورد و در پوشش و لايه مصلحت روز حقايق و اصل دين در خطر افتاد، تا نوبت به عثمان رسيد او هم صريحاً نظر خود را بر كتاب مقدّم داشت و عملاً سنّت رسولالله را شكست، و معاويه در شام كوس أنَا اللّهى و فرعونيّت زد، و بالأخره در مدّت هشتاد سال بنىاميّه و پانصد سال بنىعبّاس به عنوان إمارت و ولايت و مصلحت بين مسلمين، بر كتاب و سنّت تاختند و حقيقت كتاب و ولايت را مهجور و غريب و مستمند شمردند، و اين بابى بود كه تا قيام قائم آل محمّدصلى الله عليه وآله باز شد.
فقهاى عامّه و شُرَيْحها به عنوان تأوّلَ فَأخْطأَ (اين طور معنى را فهميد و خطا كرد) تمام جنايات حكّام جور و امراى ستمپيشه را إمضا نموده و صحّه نهادند و در باب ولايت فقيه و حاكم، أحكام مسلّمه قرآن و سنّت قطعيّه رسولالله را حَبْط و خَراب كردند يا نسيان نموده و يا تناسى كردند كه ولايت فقيه در موضوعات شخصيّه اجتماعيّه است، نه در تبديل و تغيير كتاب و أحكام سنّت. و اُمراى جور را
ص 161
طبق سنّت عمر و ابوبكر، خلفاى واجبالإطاعة خواندند و نام اولواالأمر بر آنها گذاردند. و مخالفين را به اتّهام خلاف رأى فقيه و حاكم واجب الطّاعة زير مهميز تازيانه و شلّاق و شكنجه و حبس و إعدام و دارآويختن و خانه بر سر خراب كردن، نابود نمودند.
بحث نهم: معلوم است كه با چنين وضعى كه حزب مخالف أميرالمؤمنين عليه السلام از آن هنگام پيش آوردند، و اين حزب در داخل خانه رسول (عائشه و حفصه و بعضى ديگر) و در خارج از خانه به طور شبكه اتّصاليّه از هم خبر داشتند و كار مىكردند و با ندائى كه به هذيان و ياوه گوئى رسول الله، عمر به ميدان آورد و سنّت را شكست، ديگر اين حزب پيروز اگر بخواهد سركار بماند، نمىتواند بر همان نهج زمان رسول خدا كار كند، زيرا آن منهج قرائت و تدبّر كتاب الله و نقل و بيان حديث رسولالله بود.در هر مجلس ومحفل ذكر رسولخدا و بيان مواعظ و احكام و خطبههاى اوبود.
اينك اين حزب اگر بخواهد مردم را در بيان حديث و سنّت آزاد بگذارد، بدون شك سخن از مقام و منزلت أهل بيت عترت و علوم بىپايان و فضائل و مناقب أميرالمؤمنينعليه السلام و سيره و منهاج صدّيقه كبرى، و طهارت و عصمت آل عبا و امثال اين مطالب را كه مؤمنين پيوسته از رسول خدا از ابتداى نبوّت تا به حال شنيدهاند، پيش مىآيد و از مثالب و سيّئات خلفاى بر روى كار آمده و حزبشان در داخل خانه (عائشه و حَفْصَه) و در خارج خانه از فراريان در جنگها، و از تعدّيات به رسولالله و كشتن رقيّه دختر رسول خدا به دست عثمان، و كشتن صدّيقه كبرى با حمله و هجوم حزب پيروز بر خانه فاطمه براى اخراج متحصّنين در آن براى بيعت و سرسپردگى به اين نظام ظالمانه، و از تفسير آيات قرآن كه همه به وسيله پيغمبر بيان شده است و همه مشحون از ذكر و نام و مقام و شأن نزول آن درباره مولاى متّقيان، و از بيان حقايق و اسرارى كه طبعاً اين حزب با آن سر و كار ندارد، گفتگو مىشود.
فلهذا همين كه دوران دو ساله ابوبكر سپرى شد و نوبت به عمر رسيد، بيان سنّت رسول الله را به كلّى قدغن كرد، و تا يكصد و پنجاه سال ذكرى از آن در مساجد
ص 162
و محافل و مدارس و در خطبههاى عيد و جمعه نمىشد، و تا قريب يكصد سال كتاب حديث و سنّتى نوشته نشد.
يعنى ردّ عمر كلام رسول خدا را، اين لوازم گسترده و وسيع را به دنبال آورد و سپس در زمان معاويه حديث سازان دربارى او همچون أبوهريره و أبودرداء كه از اصحاب رسول خدا بودهاند، به قدرى حديث در منقبت ابوبكر و عمر و عثمان ساختند و در شأن عايشه بالأخصّ روايت ساختند كه در كتب و طوامير مسانيد و صحاحشان جا گرفت، و از احاديث فضائل أميرالمؤمنين و آل عبا به قدرى كاستند كه به ندرت روايتى در آنها گنجانيده شد.
بر اين اساس، جميع روايات وارده در اين زمينه، ساختگى و مجعول است و شيعه در امثال اين موارد نگاه به صحّت سند نمىكند متن روايت را دليل كذبش مىداند، زيرا پر واضح است حزبى كه پيروز شده و مخالفانش را زير تيغ و نيزه و شمشير و سنگ و قتل صبر مىبرد همچون روز عاشورا، و واقعه محمّد و ابراهيم فرزندان عبدالله محض، و واقعه زيدبن على بن الحسين و يحيى، و واقعه حسين بن على در وقعه فَخّ قريب به مدينه كه مثابه وقعه طَف بود، و سپس بنىعبّاس كه خود را حاكم و آمر داشته و تا حدّ امكان در اطفاء نور و حيات و علم و حتّى زندگى مادّى رقيبشان كه از أولاد فاطمهعليها السلام بودند مىكوشند، از دستبرد به سنّت رسولخدا دريغ نمىكند و تا سر حدّ قدرت در جعل و تزوير روايات دروغين و نسبت آنها به رسول خدا كه همه مردم مىپذيرند و قبول مىنمايند دريغ نمىنمايد.
پاورقي
[193] آيه 80، از سوره 4: نساء.
[194] آيه 59، از سوره 4: نساء.
[195] آيه 64، از سوره 4: نساء.
[196] آيه 7، از سوره 59: حشر.
[197] آيه 19 تا 22، از سوره 81: تكوير.
[198] احمد امين مصرى كتابى در آخر عمر خود نوشته است و در آن از بسيارى از اتّهاماتى كه در «فجر الاسلام» و «ضحى الاسلام» به شيعه زده است، رفع يد كرده است و در حقيقت توبه نامهاى است از او بدون آنكه لفظ توبه و عذرخواهى را بر زبان آورده باشد. در ص 12 از اين كتاب مىگويد: و أمّا السّنّة فهى أهمّ مصدر بعد القرآن، و قد تجرّأقومٌ فأنكروها و اكتفوا بالعمل بالقرآن وحده. و هذا خطاء. ففى السّنّة تفسيرٌ كثيرٌ من النبّىصلى الله عليه وآله فى القرآن. «و امّا سنّت پس آن مهمترين مصدر است پس از قرآن. و حقّاً بعضى از مردم تجرّى و تعدّى نمودند تا سنّت را انكار كردند و تنها به عمل به قرآن اكتفا نمودند. و اين كار، كار خطا و غلط است. زيرا در سنّت تفسير بسيارى از رسول اكرمصلى الله عليه وآله درباره آياتى كه در قرآن است وجود دارد.» آنگاه احمد امين شرحى نسبةً مفصّل راجع به اين موضوع مىدهد.
[199]. به ترتيب آيه 1 تا 3 از سوره 49: حجرات
[200] به ترتيب آيه 1 تا 3 از سوره 49: حجرات
[201] به ترتيب آيه 1 تا 3 از سوره 49: حجرات
[202] حقيقةً شگفتآور است كه شأن نزول خود اين آيات درباره ابوبكر و عمر است كه در محضر رسول الله داد و فرياد راه انداخته و با هم نزاع كردند. سيد شرفالدّين عاملى در كتاب «النصّ و الاجتهاد» طبع دوّم ص 196 و 197 گويد: سبب نزول اين آيات، آن بود كه بر رسول خداصلى الله عليه وآله جماعتى از بنىتميم وارد شدند و درخواست نمودند از آن حضرت كه از ميان خودشان اميرى را بر آنان بگمارد. بخارى در «صحيح» خود ص 127، از جزء سوّم در تفسير سوره حجرات تخريج كرده است كه ابوبكر گفت: اى رسول خدا قعقاع بن معبد را اميرشان گردان! به اين گفتار مبادرت كرد و رأى خود را فوراً زودتر از رأى خود رسول الله وانمود كرد. پس از او عمر بدون درنگ فوراً گفت: بلكه أقرع بن حابس أخا بنىمجاشع را اى رسول خدا اميرشان گردان! ابوبكر گفت: اى عمر! تو پيوسته راه خلاف مرا دارى! ابوبكر و عمر، مراء و جدال و مخاصمه كردند و صداهايشان بلند شد. خداوند به پيرو آن، اين آيات را نازل فرمود. به علّت سرعت ايشان در رأى و مقدّم داشتن نظريه خود در برابر رسول خدا و بلند نمودن صداى خود را بالاتر از صداى رسول خدا.
آنگاه سيد شرف الدين آيه لاترفعوا أصواتكم فوق صوت النبىّ را اين طور تفسير كرده است كه خداوند آنان را از گفتارى كه مشعر باشد كه ايشان در امور دخالت دارند نهى نموده است و يا گفتارى كه مشعر باشد كه ايشان عندالله و رسوله داراى وزنى هستند، چون كسى كه صدايش را بلندتر از صداى ديگرى مىكند براى خود اعتبار خاصّى قائل است و صلاحيّت مخصوصى مىداند و اين امر از هيچ كس در نزد رسول خدا جايز و نيكو نيست.
[203] آيه 21، از سوره 33: أحزاب.
[204] آيه 24، از سوره 8: انفال.
[205] آيه 115، از سوره 4: نساء.
[206] آيةالله علّامه سيّد شرف الدين عاملى در خطبه كتاب «النصّ و الاجتهاد» طبع اوّل، 1375، ص 50 پس از استشهاد به اين آيه در تعليقه گويد: ابن مردويه در تفسير اين آيه تخريج كرده است كه مراد از مشاقّه با رسول خدا در اينجا مشاقّه در شأن على بن ابيطاالب است. و مراد از هدايت در قول خدا: بعد ما تبيّن له الهدى نيز، شأن اوعليه السلام است. و عيّاشى در تفسير خود به همين گونه تخريج نموده است، و صحاح متواتره از طريق عترت طاهره وارد است كه سبيل مؤمنين فقط سبيل ايشانعليهم السلام است.
[207] آيه 1تا5، از سوره 53: و النّجم.
[208] آيه 40 تا 43، از سوره 69: الحاقّة.
[209] شرح نهجالبلاغه» ابن ابى الحديد، طبع دارالإحياء، ج 2، ص 57 ضمن خطبه 26، كه عمر به ابن عبّاس مىگويد: خشيناه على حداثة سنّه و حبّه بنىعبدالمطلب.
[210] شرح نهج البلاغة» طبع دارالاحياء، ج2، ص 58 ضمن خطبه 26 كه عمر به ابنعباس مىگويد: يابن عبّاس! انّ اوّل من رَيّثكم عن هذا الأمر أبوبكر! اِنّ قومكم كرهوا أن يجمعوا لكم الخلافة و النبوّة. «اى پسر عبّاس اوّلين كسى كه شما را از خلافت دور داشت و در رسيدن خلافت به شما كُندى نمود، ابوبكر بود. قوم شما نمىپسنديدند كه نبوّت و خلافت را در شما جمع كنند.»
[211] عمر با علم و ادراك اينكه پس از رسول خداصلى الله عليه وآله على بهترين افراد بشر است، اقدام به غصب خلافت نمود، مرحوم سيد بن طاووس در «طرائف» طبع مطبعه خيّام در قم ص 133 از كتاب فقيه شافعى ابن مغازلى در كتاب «مناقب» خود با اسنادش به نافع غلام پسر عمر روايت مىكند كه گفت: من به ابن عمر گفتم ـ و مىدانيم كه نظريه ابن عمر با خود عمر در اين گونه مسائل يكى است ـ: من خير النّاس بعد رسول اللهصلى الله عليه وآله؟ «بهترين مردم بعد از رسول خدا كيست؟» ابن عمر گفت: ما انت و ذاك، لااُمّ لك؟ «تو را به اين پرسش چكار اى بى مادر؟» سپس گفت: أستغفرالله، خيرهم بعده من كان يحلّ له ما يحلّ له، و يحرم عليه ما يحرم عليه. «من از خدا مغفرت مىطلبم، بهترين مردم پس از رسول خدا آن كسى است كه براى او حلال است آنچه براى رسول خدا حلال بوده است و حرام است براى او آنچه براى رسول خدا حرام بوده است.» گفتم: آن كيست؟! گفت: على بن ابيطالبعليه السلام. سَدّ ابواب المسجد و ترك باب على و قال له: لك فى هذا المسجد مالى و عليك فيه ما علىّ، و انت وارثى و وصيّى تقضى دينى و تنجز عداتى و تقتل على سنّتى، كذب من زعم أنّه يبغضك و يحبّنى. «پيغمبر دستور داد درهاى مسجد را بستند و در على را بازگذارد و به او گفت: براى تو در اين مسجد جايز است آ��چه براى من جايز است، و تو وارث من هستى و وصىّ من هستى، دَين مرا أدا مىكنى و به وعدههاى من وفا مىكنى و بر سنّت من جنگ مىكنى، دروغ مىگويد كسى كه مىپندارد تو را دشمن دارد و مرا دوست دارد.» اين روايت در «مناقب» ابن مغازلى ص 261، و «بحار الأنوار» طبع حروفى، ج39، ص 33 موجود است.
[212] آيه 7، از سوره 59: حشر.
[213] ابن حجر در «الصواعق المحرقة» در اواخر فصل 2 از باب 9، ص 75 گويد: رسول خداصلى الله عليه وآله در مرض موت در حجره مباركه خود در وقتى كه مملوّ از جمعيّت بود فرمود: أيّها النّاس يُوشك أن اُقبضَ قبضاً سريعاً فيُنطلق بى، و قد قدّمتُ اليكم القولَ معذرةً اليكم، ألا إنّى مُخَلّفٌ فيكم كتابَ ربى عزّو جلّ و عترتى أهل بيتى. ثم أخذ بيد علىّ فرفعها فقال: هذا علىّ مع القرآن، و القرآن مع علىّ لايَفْترقان حتّى يَردَا عَلَىّ الحوضَ. الحديث. «اى مردم نزديك است مرا به زودى و به سرعت قبض كنند و ببرند و براى رفع عذر شما نزد خدا من گفتارم را براى شما تقديم مىكنم: آگاه باشيد كه من در ميان شما دو جانشين از خود مىگذارم، كتاب پروردگارم و عترتم كه اهل بيت منند. و سپس دست على را گرفت و بلند كرد و گفت: اين على با قرآن است و قرآن با على است و اين دو تا از هم جدا نمىشوند تا در كنار حوض كوثر بر من وارد شوند.» اين حديث را نيز در «المراجعات» طبع اول، ص 15 و 16 از «الصّواعق» نقل كرده است.
[214] آيه 67، از سوره 5: مائده.
[215] داستان نفاق و ارتداد عمر را در صلح حديبيّه با تفصيل، اصحاب سير و تواريخ در كتب خود ذكر كردهاند، از جمله بخارى در «صحيح» خود، در كتاب شروط، باب شروط در جهاد، ج2، ص 122، و مسلم در «صحيح» خود، در باب صلح حديبيّه ج2 ذكر كرده است.
[216] سيره حلبيّه، باب صلح حديبيّه ج2، ص.706
[217] آية الله سيّد شرف الدين عاملى در كتاب «النصّ و الاجتهاد» طبع دوم ص 160 گويد: امام احمد در مسندش از حديث مسوّر بن مخرمة و مروان بن حكم تخريج كرده است و حلبى در سيره خود و بسيارى ديگر از راويان أخبار در غزوه حديبيه، تصريح نمودهاند كه عمر شروع كرد به ردّ كردن گفتار رسول خدا. در اين حال ابوعبيده جرّاح به او گفت: ألا تسمع يابن الخطّاب رسول اللهصلى الله عليه وآله يقولُ ما يقول؟! نعوذ بالله من الشيطان الرّجيم! «آيا نمىشنوى اى پسر خطّاب كه رسول خداصلى الله عليه وآله مىگويد آنچه را كه مىگويد. از شيطان رانده شده به خداوند پناه مىبريم.» و حلبى و غير او گفتهاند كه: رسول خداصلى الله عليه وآله در آن روز به عمر گفت: يا عمر إنّى رضيتُ وَ تأبَى! «اى عمر من راضى شدم به حكم خدا و تو امتناع ورزيدى!»
[218] ما داستان عبدالله بن اُبىّ را مفصلاً در ج 10، از «امامشناسى» در درس 142 تا 148 از ص 321 تا ص 345 آوردهايم.
[219] همچون عالم جليل و علاّمه كبير مجاهد قاضى قضاة سوريا ـ حلب، الشيخ محمد مرعى امين انطاكى كه به مذهب تشيّع درآمد و كتاب «لماذا اخترت مذهب الشيعة مذهب أهل البيت» را نوشت و اين اشعار از اوست:
لماذا اخترت مذهب آل طه و حاربت الأرقاب فى ولاها
و عفت ديار آبائى وأهلى و عيشاً كان ممتلئاً رفاها
لأنّى قد رأيت الحقّ نصّاً و ربّ البيت لم يألف سواها
فمذهبى التشيّع و هو فخرٌ لمن رام الحقيقة و امتطاها
و هل ينجو بيوم الحشر فردٌ مشى فى غير مذهب آل طه
حقير اين كتاب را مطالعه نمودهام الحقّ كتاب نفيس و ارزشمندى است. و همچون دكتر سيّد محمد تيجانى سماوى كه از اهل قفصه تونس است و كتابش به نام «ثمّ اهتديتُ» مىباشد، در اين كتاب سفر خود را به حجاز و عراق و ملاقات با علماى شيعه در نجف اشرف بيان كرده است و بيشتر تحت تأثير منطق و گفتار مرحوم آية الله سيّد محمّد باقر صدر شهيد حزب بعث ـ اعلى الله مقامه ـ قرار گرفته است و سپس با تحقيق عميق خود در كتب صحاح و سنن عامّه پس از سه سال تحقيق و مطالعه مذهب تشيع را اختيار نموده است، اين كتاب در همين سال سارى به دست حقير رسيد از اوّل تا آخر مطالعه كردم، بسيار شيرين و جالب و در عين حال مستدلّ نوشته است. أطال الله بقاه و نصرالله به الحقّ فى تأييد المذهب المبين.