صفحه قبل

حديث ثَقَليْن به روايت ابوسعيد خُدْرى

دوازدهم: حديث ثَقَليْن به روايت ابوسعيد خُدْرى:

طرق و مضامين روايات وارده از ابوسعيد خُدْرى بسياراست. ابراهيم بن محمّد حمّوئى در «فرائد السّمْطَيْن» سه روايت از او نقل مى‏كند.

أوّل با سند متّصل خود از عَطيّه عوفى از او كه گفت:

47ـ قَالَ رَسُولُ‏اللهِ صلى الله عليه وآله: إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ أمْرَيْنِ، أحَدُهُمَا أطْوَلُ مِنَ الْآخَرِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ‏السّمَاءِ إلَى الأرْضِ، طَرَفٌ بِيَدِاللهِ ـ وَ عِتْرَتِى. ألَا وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَقُلْتُ: مَنْ عِتْرَتُهُ؟ قَالَ: أهْلُ بَيْتِهِ. [397] عطيّه كه راوى روايت است مى‏گويد: «من از ابوسعيد پرسيدم: عترت او كيانند؟! گفت: اهل‏بيت او.»

دوم نيز با سند متّصل خود از ابوسعيد روايت مى‏كند كه گفت:

48ـ قَالَ رَسُولُ‏اللهِ‏صلى الله عليه وآله: إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ الْآخَرِ: كِتَابَ


ص 258

اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ‏السّمَاءِ إلَى الْأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى، وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ . [398]

اين حديث را عبدالله بن احمد حنبل با سند متّصل خود از ابواسرائيل از عطيّه از ابوسعيد در «مسند» احمد حنبل روايت مى‏كند. [399]

و طبرانى در «معجم صغير» خود با سند متّصل از كثير النّواء از عطيّه از ابوسعيد روايت مى‏كند. [400] و گفته است: از كثير النّواء غير از مسعودى روايت نكرده است.

و ابونُعَيْم اصفهانى در كتاب «مَنْقَبَةُ الْمُطَهّرين» از زيدبن ارقم و ابوسعيد خدرى روايت مى‏كند و در آخرش دارد: فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونّى فِيهِمَا؟![401]

سوم نيز از شيخه صالحه زينب دختر قاضى عمادالدين أبوصالح نصر بن عبدالرزّاق، با سند متّصل خود از محمّدبن طلحه از اعمش از ابوسعيد روايت مى‏كند كه:

49ـ قَالَ رَسُولُ‏اللهِ‏صلى الله عليه وآله: إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ‏اللهِ عَزّوجَلّ [حَبْلٌ‏] مَمْدُودٌ مِنَ‏السّمَاءِ إلَى الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى، وَ إنّ اللّطِيفَ الْخَبِيرَ أخْبَرَ[نِى‏] أنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا [402] حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَانْظُرُوا مَا تَخَلُفُونّى فِيهِمَا؟ [403]

اين روايت را ابن مغازلى با سند متّصل خود از محمّدبن طلحه از عطيّه از


ص 259

ابوسعيد روايت كرده است [404] ، و ايضاً احمد حنبل [405] و ابن سعد كاتبِ واقدى [406] و «غاية المرام» از سَمْعانى در كتاب «فضائل الصّحابة»،[407] و نورالدّين سَمْهودى در «جواهرالعِقْدَيْن»، [408] و شمس‏الدين سخاوى در «استجلاب ارتقاءالغرف»، [409] و سيوطى در «احياء الميّت بفضائل اهل البَيت،» [410] و ابُونُعَيْم در «منقبة المطهّرين»، [411] و طبرى در «تاريخ» [412] و قُنْدُوزى در «ينابيع المودّة» [413] آورده‏اند.

ملاّ على متّقى هندى در «كنزالعمّال» از ابوسعيد خدرى چهار روايت آورده است: اوّل:


ص 260

50ـ إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى؛ كِتَابُ اللهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ‏السّمَاءِ إلَى الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى. وَ إنّ اللّطِيفَ الْخَبِيرَ خَبّرَنِى أنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ . فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخَلُفُونّى فِيهِمَا؟

اين حديث را از «مُسنَد» ابن ابى شيبة، و ابن سعد، و احمدبن حَنْبل و ابويعلَى از ابوسعيد روايت كرده است [414] و علّامه آية الله ميرحامد حسين فرموده است: احمدبن فضل بن محمّد با كثير در كتاب «وسيلة المآل» گفته است: اين حديث را احمد در «مسند» و طبرانى در «أوسط» و ابويعلَى و غيرهم تخريج نموده‏اند و در سندش بأسى نيست. [415] و در «غاية المرام» به عين عبارت فوق از سمعانى در «فضائل الصّحابة» روايت كرده است [416] .

و سيوطى در كتاب «احياءُ الْمَيّت» به عبارت زير روايت نموده است:

51ـ إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ‏اللهِ وَ عِتْرَتِى‏أهْلَ‏بَيْتِى، وَ إنّ اللّطِيفَ الْخَبِيرَ خَبّرَنِى أنّهُمَا لَنْ‏يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخَلُفُونّى فِيهِمَا؟ [417]

دوم:

52ـ كَأنّى قَدْ دُعِيتُ فَأجَبْتُ، إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ‏اللهِ، حَبْلٌ مَمْدُودٌ مَا بَيْنَ السّمَاءِ وَ الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَ بَيْتِى، وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخَلُفُونّى فِيهِمَا؟! آنگاه ملّاعلى گفته است: اين حديث را ابويعلى و طبرانى از ابوسعيد روايت نموده‏اند. [418]


ص 261

و أيضاً اين حديث را ميرزا محمّد بدخشانى در كتاب «مفتاح النّجا» با تخريج أبويعلى و طبرانى در «معجم كبير» خود از أبوسعيد خُدْرى روايت نموده است. [419]

سوم:

53ـ يَا أيّهَا النّاسُ إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ أخَذْتُمْ بِهِ لَنْ‏تَضِلّوا بَعْدِى: أمْرَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنْ الآخَرِ: كِتَابَ اللهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مَا بَيْنَ‏السّمَاءِ وَ الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى. وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. ملاّعلى متّقى در اينجا گفته است: اين حديث را ابويعلى و طبرانى از ابوسعيد تخريج نموده‏اند. [420]

بارى اين حديث را سيوطى در «الدّرّالمنثور» [421] و طبرانى در «معجم كبير» [422] و علاّمه ميرزا محمّد بدخشانى در «مفتاح النّجا» [423] و ابن كثير دمشقى در «تاريخ» [424]و ترمذى در «صحيح» [425] آورده‏اند.

چهارم:

54ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْ‏تَضِلّوا بَعْدهُ: كِتَابَ اللهِ ـ سَبَبٌ طَرَفُهُ بِيَدِ اللهِ وَ طَرَفَهُ بِأيْدِيكُمْ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ بَيْتِى. وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. ملّاعلى گفته است: اين حديث را باوردى از ابوسعيد تخريج نموده است. [426]


ص 262

روايت ابوجعفر محمّد بن جرير طبرى بنا به گفته علّامه ميرحامد حسين از روايت «كنزالعمّال» بدين گونه است:

55ـ كَأنْ (كَأنّى ظ) قَدْ دُعِيتُ فَأجَبْتُ (و ظ) إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ الآخَرِ: كِتَابَ اللهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى. فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونّى فِيهِمَا؟! فَإنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [427]

عبدالله بن احمد بن حنبل در «مسند» پدرش روايتى را از او بدين عبارت روايت مى‏كند از ابوسعيد خدرى كه:

56ـ قَالَ رَسُولُ‏اللهِ‏صلى الله عليه وآله : إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ الْآخَرِ: كِتَابَ اللهِ عَزّوَجلّ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ‏السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى. ألَا إنّهُمَا لَنْ‏يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [428]

و ايضاً عبدالله بن احمد بن حنبل حديث ديگرى از پدرش با سند متّصل به ابوسعيد خُدْرى روايت مى‏نمايد كه:

57ـ قَالَ رَسُولُ‏اللهِ‏صلى الله عليه وآله: إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ ـ مَا إنْ أخَذْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلّوا بَعْدِى ـ: الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنْ الآخَرِ : كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى . ألَا وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [429]

و ابواسحق أحمدبن محمّد بن ابراهيم ثَعْلَبى در تفسير خود كه معروف است به «الْكَشْفُ وَالْبَيَان عَنْ تَفْسِيرِ الْقُرآن» در تفسير آيه وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِيعاً گفته است: حديث كرد براى ما حسن بن محمّد ابن حبيب مفسّر، كه او گفت: من در كتاب جدّم كه به خطّ او بود يافتم كه حديث كرد براى ما احمد بن احجم قاضى


ص 263

مرفدى (مرندى ظ) كه او گفت: حديث كرد براى ما فضل‏بن موسى شيبانى كه گفت: حديث كرد براى ما عبدالملك بن ابى سليمان از عطيّه عوفى از ابى سعيد خُدْرى كه:

58ـ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ‏صلى الله عليه وآله: يَقُولُ: يَا أيَهّا النّاسُ اِنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ خَلِيفَتَيْنِ إنْ أخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ‏تَضِلّوا بَعْدِى، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ الآخَرِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى. ألَا وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [430]

شيخ الاسلام قندوزى حنفى در «ينابيع المودّة» اين حديث را از تفسير ثعلبى از عطيّه از ابوسعيد روايت مى‏كند با سه تفاوت در لفظ، اوّلاً يا در أيّها النّاس نيست. ثانياً به جاى خليفتين، ثقلين آورده است. ثالثاً لفظ بَعْدى پس از كلمه لن‏تضِلّوا در آن نمى‏باشد . [431]، [432]

و ايضاً قندوزى روايتى ديگر را از تفسير ثعلبى با سند متّصل خود از عطيّه از


ص 264

ابوسعيد بدين مضمون نقل مى‏كند:

59ـ قَالَ رَسُولُ اللهِ‏صلى الله عليه وآله: إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْ‏تَضِلّوا بَعْدِى، أحَدُهُمَا أعْظَمُ مِنَ الآخَرِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى، وَ لَنْ‏يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَانْظُرُوا كَيْفَ تُخْلُفُونّى فِيهِمَا؟ [433]

قندوزى روايت ديگرى را از «مسند» احمد حنبل با سند متّصلش به ابوسعيد بدين مضمون روايت مى‏كند كه او گفت:

60ـ قَالَ رَسُولُ اللهِ‏صلى الله عليه وآله: إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْ‏تَضِلّوا: الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنْ الآخَرِ، أمّا الأكْبَرُ كِتَابُ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى. ألَا إنّهُمَا لَنْ‏يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [434]

ابن نمير مى‏گويد: بعضى از اصحاب ما مى‏گويند: رسول خدا فرمود: اُنْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونّى فِيهِمَا؟! [435]

قندوزى از عبدالله‏بن احمدبن حنبل در «زيادات مسند» احمد با سند متّصل از ابوسعيد خدرى روايت مى‏كند كه او گفت:

61ـ قَالَ رَسُولُ اللهِ‏صلى الله عليه وآله: إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مَا بَيْنَ السّمَاءِ وَ الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى . وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [436]

علاّمه شمس‏الدين سخاوى حديث ثقلين را از جمعى از صحابه و تابعين با


ص 265

الفاظ مختلفه و اسانيد متفاوته جمع كرده است، از جمله در حديث مُناشده اميرالمؤمنين‏عليه السلام با آن قوم كه برخيزيد و شهادت دهيد! و شهادت ندهد مگر كسى كه گوشش شنيده و در خاطرش محفوظ مانده است! و هفده نفر برخاستند و شهادت دادند و از جمله ايشان ابوسعيد خدرى بود كه در ضمن بيان خطبه غديرخم گفتند:

62ـ ثّمَ قَالَ: أيّهَا النّاسُ! إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ‏اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَ بَيْتِى، فَإنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ . نَبّأنِى بِذَلِكَ اللّطِيفُ الْخَبِيرُ. [437]

و علاّمه آية الله ميرحامد حسين هندى در ترجمه أحوال طَبَرانى گويد: و نيز طبرانى در «معجم صغير» روايت ابوسعيد را به سند ديگر آورده است چنانكه گفته: حدّثنا... از ابوسعيد خُدرى از رسول خداصلى الله عليه وآله كه فرمود:

63ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْ‏تَضِلّوا: كِتَابَ‏اللهِ وَ عِتْرَتِى. وَ إنّهُمَا لَنْ‏يَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. روايت نكرده است اين را از هارون بن سعد مگر يونس. [438] و نيز طبرانى اين حديث شريف را به روايت ابوسعيد خدرى در «مُعْجَم أوْسَط» اخراج نموده است...

و نورالدين سمهودى در «جواهر العِقْدَين» بعد از نقل حديث ثقلين از لفظ تِرْمذى گفته : معنى آن را احمد در مسندش از ابوسعيد خدرى روايت كرده است و عبارت آن اين است كه:

64ـ إنّ رَسُولَ‏اللهِ‏ صلى الله عليه وآله: قَالَ: إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ‏السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ‏بَيْتِى، فَإنّ اللّطِيفَ الْخَبِيرَ (ظ) أخْبَرَنِى أنّهُمَا لَنْ‏يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ، فَانْظُرُوا بِمَا تَخْلُفُونّى فِيهِمَا؟ اين حديث را ايضاً طبرانى در «اوسط» و ابويعلى و غيرهما


ص 266

استخراج كرده‏اند و در سندش باكى نيست. [439]، [440]

بازگشت به فهرست

دنباله متن

پاورقي


[397] فرائد السّمطين»، ج‏2، باب‏33، ص‏144 و ص‏145 حديث شماره‏438 و «غايةالمرام» ص‏215 حديث‏27 از عامّه.

[398] فرائد السّمطين»، ج‏2، باب 33، ص 146 حديث شماره 440 و «غايةالمرام» ص 215 حديث 28 از عامّه.

[399] مسند» احمد بن حنبل، ج‏3، ص‏14 و طبرانى در «معجم صغير».

[400] عبقات»، طبع اصفهان، ج 1، ص 275 و ص.276

[401] عبقات»، ج 1، ص 310 و ص 311 و گويد: اين حديث على ما نقل عن ابى‏نعيم روايت شده است.

[402] اين حديث را كه در «غايةالمرام» ص 215 و ص‏216 حديث 32 از عامه از «فرائد السمطين» روايت كرده است با لفظ لن يفترقا مى‏باشد.

[403] فرائدالسّمطين» ج 2، باب 54، ص 272، شماره حديث.538

[404] مناقب» ابن مغازلى، ص 235 و 236، حديث 283 و بجاى لفظ ما لفظ ماذا آمده است.

[405] مسند» احمد بن حنبل، ج 3 ص 17 و در آن لفظ ممدود من السماء الى الأرض نيامده است.

[406] طبقات» ابن سعد از طبع مصر، ج 2، ص 194 و از طبع ليدن 2 ق 2، ص.2

[407] غايةالمرام» ص 213 حديث 15 از عامّه، و «عبقات» ج 1، ص 358 از رساله قواميه معروف به «فضائل الصحابة».

[408] عبقات» ج‏2، ص 638 از سمهودى، و در پايانش سمهودى گويد: اين روايت را طبرانى در «معجم اوسط» و ابويعلى با سند خوب آورده‏اند و حافظ ابومحمّد عبدالعزيز ابن الاخضر در «معالم العترة النبّوية» آورده است.

[409]154) عبقات» ج‏2، ص 575 و ص 576 از سخاوى، و در پايان آن سخاوى گويد: حديث ابوسعيد در مسند احمد از طريق اعمش است و نيز از طريق ابى‏اسرائيل ملّائى اسمعيل بن خليفه، و عبدالملك بن ابى سليمان، و طبرانى در «اوسط» آن را از كثيرالنّواء و چهار نفر اينها از عطيّه روايت كرده‏اند و ابويعلى و ديگران نيز روايت نموده‏اند و من تعجب دارم از ايراد ابن‏جوزى در «علل متناهيه» و عجيب‏تر گفتار اوست كه: اين حديث صحيح نيست.

[410] أحياء الميّت بفضائل اهل البيت» در حاشيه الإتحاف بحبّ الأشراف ص.269

[411] عبقات» ج‏1، ص 310 بدون حبل ممدودٌ از ابونعيم على مانقل عنه و با اضافه فاتّقوا الله بعد از كلمه الحوض.

[412] ابوجعفر محمد بن جرير طبرى در «تاريخ» بنابر «عبقات» ج 1، ص.224

[413] ينابيع‏المودّة» ص 36، و گفته است: طبرانى و ابويعلى‏ ايضاً تخريج كرده‏اند و در سندش بأسى نيست.

[414] كنزالعمّال» طبع حيدرآباد، ج 1، ص 165 و 166 حديث شماره 945 و «ذخائر العقبى» ص‏16 باب فضل اهل البيت از احمد حنبل و ايضاً در «عبقات» ج 1، ص 472 عين اين حديث را از محبّ‏الدين طبرى صاحب «ذخائر العقبى» آورده است.

[415] عبقات» ج‏1، ص 276 و در «عبقات» ج‏1، ص 298 از ذهبى آورده است.

[416] غاية المرام» ص 213 حديث شماره 15، از عامه.

[417] احياء الميّت» در حاشيه «اتحاف» ص 241 حديث هشتم.

[418] كنز العمّال» ط حيدرآباد، ج 1، ص 167 حديث 953 و «غايةالمرام» ص 232، حديث 61 از خاصّه.

[419] عبقات»، ج 1، ص 277، و ميرحامدحسين در اينجا گويد: و نيز در «درّ منثور» ثابت است كه طبرانى اين حديث شريف را به روايت ابى سعيد اخراج نموده است.

[420] كنزالعمّال» طبع حيدرآباد، ج 1، ص 166 و ص 167 حديث 950 و ايضاً در «بحارالانوار» طبع كمپانى ج 7، ص 31 از سعيد و احمد و طبرانى آورده است.

[421] تفسير «الدر المنثور» ج‏2، ص.6

[422] «عبقات» ج‏1، ص.277

[423] «عبقات» ج‏1، ص.277

[424] عبقات» ج 2، ص 515 و ص 516 و گفته: ترمذى در روايت اين حديث متفرّد است.

[425] عبقات» ج 1، ص 201 و ص 202 و در پايان ترمذى گفته است: هذا حسَن غريبٌ.

[426] كنزالعمّال» طبع حيدرآباد ج‏1، ص 165 حديث 944 و اين حديث را سيوطى در «احياء الميّت» درهامش «الإتحاف بحبّ الأشراف» ص 269 شماره 55 از باوردى بدون كلمه بعده تخريج كرده است.

[427] عبقات» ج 1، ص.224

[428] مسند» احمدحنبل، ج 3، ص.26

[429] مسند» احمدحنبل، ج 3، ص 59 و اين متن را بدون لفظ ثقلين و با لفظ و الأرض بجاى الى الأرض علامه زرندى در كتاب «نظم دررالسمطين» ص 232 آورده است و سيّدبن طاوس در «طرائف» ص 114 فقط با تغيير و جابجا شدن لفظ ثقلين آورده است.

[430] عبقات»، ج 1، ص 307 و ص 308 در ترجمه احوال ثعلبى، و ايضاً صاحب «عبقات» گويد: و نيز ثعلبى در كتاب «الكشف و البيان» به تفسير آيه: سنفرغ لكم أيّها الثّقلان گفته: بعضى از اهل معانى گفته‏اند: هر چيزى كه داراى قدر و قيمتى باشد به طورى كه در اخذ آن مردم تنافس كنند آن را ثَقَل نامند و از همين جهت است كه به تخم شترمرغ (نعامه) ثقل گويند، چون صيّاد و جوينده آن چون آن را بيابد خوشحال مى‏شود. شاعر گويد: «فتذاكرا ثَقَلاً رثيداً بعد ما ـ ألقت ذكاء يمينها فى كافر» و قال‏النبى‏صلى الله عليه وآله: إنّى تاركٌ فيكم الثقلين: كتاب الله و عترتى. پس كتاب و عترت را ثقل قرار داد به جهت تعظيم قدر آن دو.

[431] ينابيع المودّة» ص.32

[432] علّامه ميرزانجم‏الدّين شريف عسكرى در كتاب «على و الوصيّة» ص 57 حديث 24 گويد: ما بريك جزء از تفسير ثعلبى در خزانه كتب امام ثامن على بن موسى‏الرضاعليه السلام در خراسان برخورد كرديم كه در آن در تفسير آيه و اعتصموا بحبل‏الله جميعاً ولا تفرقوا با سند متصل خود از ابوسعيد روايت كرده بود كه او گفت: من شنيدم از رسول خداصلى الله عليه وآله كه مى‏گفت: أيها الناس! انى تركت فيكم الثقلين خليفتين ان اخذتم بهما لن‏تضلّوا بعدى، احدهما اكبر من الآخر: كتاب‏الله حبلٌ ممدودٌ من السماء الى الارض ـ او قال ما بين السماء و الأرض ـ و عترتى اهل بيتى: ألا و انهما لن‏يفترقا حتى يردا علىّ‏الحوض.

[433] ينابيع المودّة» ص.30

[434] «ينابيع المودّة» ص 31 و.32

[435] «ينابيع المودّة» ص 31 و.32

[436] ينابيع المودّة» ص.32 در «عبقات» ج‏2، ص 518 و ص 519 حديث ثقلين را بنا به روايت صاحب كتاب «مودّة القربى» از أبوسعيد خدرى چنين آورده است كه: رسول خداصلى الله عليه وآله فرمود: إنّى تارك فيكم الثقلين: كتاب‏الله حبل ممدود من السّماء الى الأرض و أهل بيتى. (ويروى: عترتى). لم (لن ظ) يفترقا حتّى يردا عَلَىّ الحوض.

[437] عبقات»، ج 2، ص 579 در ضمن بيان حديث خزيمة. «ينابيع المودّة» ص 245 از كتاب «مودّةالقربى» ميرسيد على‏بن شهاب همدانى با لفظ من السماء مرفوعاً از ابوسعيد خدرى.

[438] عبقات»، ج‏1، ص.276

[439] عبقات»، ج‏1، ص.276 و اين حديث را حمّوئى در «فرائدالسمطين» ج‏2، ص 272 باب 54 آورده است و «غاية المرام» ص 212 حديث 8 ذكر نموده است.

[440] 1قندوزى در «ينابيع المودّة» ص 241 در حديث 68 از جمله هفتاد مناقبى كه براى اميرالمؤمنين عليه السلام ذكر كرده است روايتى را بدين عبارت از ابوسعيد خدرى آورده است كه او گفت: خطب رسول الله صلى الله عليه وآله فقال: يا ايّهاالنّاس! انّى تركت فيكم الثّقلين خليفتى ان اخذتم بهما لن‏تضلّوا بعدى، احدهما اكبر من الآخر: كتاب الله حبلٌ ممدودٌ من السّماء إلى الارض و عترتى و هم اهل بيتى لن‏يفترقا حتّى يردا علىّ الحوض. آنگاه قندوزى گويد: اين حديث را ثعلبى و امام احمد بن حنبل در مسندش آورده است. أقول: اين روايت را علاّمه ميرزا نجم‏الدّين شريف عسگرى در كتاب «علىٌ و الوصية» ص 54 آورده است و در نقل آن لفظ هم حذف شده است، و عترتى ذكر شده در حالى كه عترتى و هم اهل بيتى است.

بازگشت به فهرست

دنباله متن