دوازدهم: حديث ثَقَليْن به روايت ابوسعيد خُدْرى:
طرق و مضامين روايات وارده از ابوسعيد خُدْرى بسياراست. ابراهيم بن محمّد حمّوئى در «فرائد السّمْطَيْن» سه روايت از او نقل مىكند.
أوّل با سند متّصل خود از عَطيّه عوفى از او كه گفت:
47ـ قَالَ رَسُولُاللهِ صلى الله عليه وآله: إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ أمْرَيْنِ، أحَدُهُمَا أطْوَلُ مِنَ الْآخَرِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَالسّمَاءِ إلَى الأرْضِ، طَرَفٌ بِيَدِاللهِ ـ وَ عِتْرَتِى. ألَا وَ إنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَقُلْتُ: مَنْ عِتْرَتُهُ؟ قَالَ: أهْلُ بَيْتِهِ. [397] عطيّه كه راوى روايت است مىگويد: «من از ابوسعيد پرسيدم: عترت او كيانند؟! گفت: اهلبيت او.»
دوم نيز با سند متّصل خود از ابوسعيد روايت مىكند كه گفت:
48ـ قَالَ رَسُولُاللهِصلى الله عليه وآله: إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ الْآخَرِ: كِتَابَ
ص 258
اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَالسّمَاءِ إلَى الْأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى، وَ إنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ . [398]
اين حديث را عبدالله بن احمد حنبل با سند متّصل خود از ابواسرائيل از عطيّه از ابوسعيد در «مسند» احمد حنبل روايت مىكند. [399]
و طبرانى در «معجم صغير» خود با سند متّصل از كثير النّواء از عطيّه از ابوسعيد روايت مىكند. [400] و گفته است: از كثير النّواء غير از مسعودى روايت نكرده است.
و ابونُعَيْم اصفهانى در كتاب «مَنْقَبَةُ الْمُطَهّرين» از زيدبن ارقم و ابوسعيد خدرى روايت مىكند و در آخرش دارد: فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونّى فِيهِمَا؟![401]
سوم نيز از شيخه صالحه زينب دختر قاضى عمادالدين أبوصالح نصر بن عبدالرزّاق، با سند متّصل خود از محمّدبن طلحه از اعمش از ابوسعيد روايت مىكند كه:
49ـ قَالَ رَسُولُاللهِصلى الله عليه وآله: إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَاللهِ عَزّوجَلّ [حَبْلٌ] مَمْدُودٌ مِنَالسّمَاءِ إلَى الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى، وَ إنّ اللّطِيفَ الْخَبِيرَ أخْبَرَ[نِى] أنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا [402] حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَانْظُرُوا مَا تَخَلُفُونّى فِيهِمَا؟ [403]
اين روايت را ابن مغازلى با سند متّصل خود از محمّدبن طلحه از عطيّه از
ص 259
ابوسعيد روايت كرده است [404] ، و ايضاً احمد حنبل [405] و ابن سعد كاتبِ واقدى [406] و «غاية المرام» از سَمْعانى در كتاب «فضائل الصّحابة»،[407] و نورالدّين سَمْهودى در «جواهرالعِقْدَيْن»، [408] و شمسالدين سخاوى در «استجلاب ارتقاءالغرف»، [409] و سيوطى در «احياء الميّت بفضائل اهل البَيت،» [410] و ابُونُعَيْم در «منقبة المطهّرين»، [411] و طبرى در «تاريخ» [412] و قُنْدُوزى در «ينابيع المودّة» [413] آوردهاند.
ملاّ على متّقى هندى در «كنزالعمّال» از ابوسعيد خدرى چهار روايت آورده است: اوّل:
ص 260
50ـ إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى؛ كِتَابُ اللهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَالسّمَاءِ إلَى الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. وَ إنّ اللّطِيفَ الْخَبِيرَ خَبّرَنِى أنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ . فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخَلُفُونّى فِيهِمَا؟
اين حديث را از «مُسنَد» ابن ابى شيبة، و ابن سعد، و احمدبن حَنْبل و ابويعلَى از ابوسعيد روايت كرده است [414] و علّامه آية الله ميرحامد حسين فرموده است: احمدبن فضل بن محمّد با كثير در كتاب «وسيلة المآل» گفته است: اين حديث را احمد در «مسند» و طبرانى در «أوسط» و ابويعلَى و غيرهم تخريج نمودهاند و در سندش بأسى نيست. [415] و در «غاية المرام» به عين عبارت فوق از سمعانى در «فضائل الصّحابة» روايت كرده است [416] .
و سيوطى در كتاب «احياءُ الْمَيّت» به عبارت زير روايت نموده است:
51ـ إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَاللهِ وَ عِتْرَتِىأهْلَبَيْتِى، وَ إنّ اللّطِيفَ الْخَبِيرَ خَبّرَنِى أنّهُمَا لَنْيَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخَلُفُونّى فِيهِمَا؟ [417]
دوم:
52ـ كَأنّى قَدْ دُعِيتُ فَأجَبْتُ، إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَاللهِ، حَبْلٌ مَمْدُودٌ مَا بَيْنَ السّمَاءِ وَ الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَ بَيْتِى، وَ إنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخَلُفُونّى فِيهِمَا؟! آنگاه ملّاعلى گفته است: اين حديث را ابويعلى و طبرانى از ابوسعيد روايت نمودهاند. [418]
ص 261
و أيضاً اين حديث را ميرزا محمّد بدخشانى در كتاب «مفتاح النّجا» با تخريج أبويعلى و طبرانى در «معجم كبير» خود از أبوسعيد خُدْرى روايت نموده است. [419]
سوم:
53ـ يَا أيّهَا النّاسُ إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ أخَذْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا بَعْدِى: أمْرَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنْ الآخَرِ: كِتَابَ اللهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مَا بَيْنَالسّمَاءِ وَ الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. وَ إنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. ملاّعلى متّقى در اينجا گفته است: اين حديث را ابويعلى و طبرانى از ابوسعيد تخريج نمودهاند. [420]
بارى اين حديث را سيوطى در «الدّرّالمنثور» [421] و طبرانى در «معجم كبير» [422] و علاّمه ميرزا محمّد بدخشانى در «مفتاح النّجا» [423] و ابن كثير دمشقى در «تاريخ» [424]و ترمذى در «صحيح» [425] آوردهاند.
چهارم:
54ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا بَعْدهُ: كِتَابَ اللهِ ـ سَبَبٌ طَرَفُهُ بِيَدِ اللهِ وَ طَرَفَهُ بِأيْدِيكُمْ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَ بَيْتِى. وَ إنّهُمَا لَنْيَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. ملّاعلى گفته است: اين حديث را باوردى از ابوسعيد تخريج نموده است. [426]
ص 262
روايت ابوجعفر محمّد بن جرير طبرى بنا به گفته علّامه ميرحامد حسين از روايت «كنزالعمّال» بدين گونه است:
55ـ كَأنْ (كَأنّى ظ) قَدْ دُعِيتُ فَأجَبْتُ (و ظ) إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ الآخَرِ: كِتَابَ اللهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ، وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونّى فِيهِمَا؟! فَإنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [427]
عبدالله بن احمد بن حنبل در «مسند» پدرش روايتى را از او بدين عبارت روايت مىكند از ابوسعيد خدرى كه:
56ـ قَالَ رَسُولُاللهِصلى الله عليه وآله : إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ الْآخَرِ: كِتَابَ اللهِ عَزّوَجلّ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَالسّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. ألَا إنّهُمَا لَنْيَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [428]
و ايضاً عبدالله بن احمد بن حنبل حديث ديگرى از پدرش با سند متّصل به ابوسعيد خُدْرى روايت مىنمايد كه:
57ـ قَالَ رَسُولُاللهِصلى الله عليه وآله: إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ ـ مَا إنْ أخَذْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلّوا بَعْدِى ـ: الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنْ الآخَرِ : كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى . ألَا وَ إنّهُمَا لَنْيَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [429]
و ابواسحق أحمدبن محمّد بن ابراهيم ثَعْلَبى در تفسير خود كه معروف است به «الْكَشْفُ وَالْبَيَان عَنْ تَفْسِيرِ الْقُرآن» در تفسير آيه وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِيعاً گفته است: حديث كرد براى ما حسن بن محمّد ابن حبيب مفسّر، كه او گفت: من در كتاب جدّم كه به خطّ او بود يافتم كه حديث كرد براى ما احمد بن احجم قاضى
ص 263
مرفدى (مرندى ظ) كه او گفت: حديث كرد براى ما فضلبن موسى شيبانى كه گفت: حديث كرد براى ما عبدالملك بن ابى سليمان از عطيّه عوفى از ابى سعيد خُدْرى كه:
58ـ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِصلى الله عليه وآله: يَقُولُ: يَا أيَهّا النّاسُ اِنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ خَلِيفَتَيْنِ إنْ أخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْتَضِلّوا بَعْدِى، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ الآخَرِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. ألَا وَ إنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [430]
شيخ الاسلام قندوزى حنفى در «ينابيع المودّة» اين حديث را از تفسير ثعلبى از عطيّه از ابوسعيد روايت مىكند با سه تفاوت در لفظ، اوّلاً يا در أيّها النّاس نيست. ثانياً به جاى خليفتين، ثقلين آورده است. ثالثاً لفظ بَعْدى پس از كلمه لنتضِلّوا در آن نمىباشد . [431]، [432]
و ايضاً قندوزى روايتى ديگر را از تفسير ثعلبى با سند متّصل خود از عطيّه از
ص 264
ابوسعيد بدين مضمون نقل مىكند:
59ـ قَالَ رَسُولُ اللهِصلى الله عليه وآله: إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا بَعْدِى، أحَدُهُمَا أعْظَمُ مِنَ الآخَرِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى، وَ لَنْيَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. فَانْظُرُوا كَيْفَ تُخْلُفُونّى فِيهِمَا؟ [433]
قندوزى روايت ديگرى را از «مسند» احمد حنبل با سند متّصلش به ابوسعيد بدين مضمون روايت مىكند كه او گفت:
60ـ قَالَ رَسُولُ اللهِصلى الله عليه وآله: إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا: الثّقَلَيْنِ، أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنْ الآخَرِ، أمّا الأكْبَرُ كِتَابُ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. ألَا إنّهُمَا لَنْيَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [434]
ابن نمير مىگويد: بعضى از اصحاب ما مىگويند: رسول خدا فرمود: اُنْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونّى فِيهِمَا؟! [435]
قندوزى از عبداللهبن احمدبن حنبل در «زيادات مسند» احمد با سند متّصل از ابوسعيد خدرى روايت مىكند كه او گفت:
61ـ قَالَ رَسُولُ اللهِصلى الله عليه وآله: إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مَا بَيْنَ السّمَاءِ وَ الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى . وَ إنّهُمَا لَنْيَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. [436]
علاّمه شمسالدين سخاوى حديث ثقلين را از جمعى از صحابه و تابعين با
ص 265
الفاظ مختلفه و اسانيد متفاوته جمع كرده است، از جمله در حديث مُناشده اميرالمؤمنينعليه السلام با آن قوم كه برخيزيد و شهادت دهيد! و شهادت ندهد مگر كسى كه گوشش شنيده و در خاطرش محفوظ مانده است! و هفده نفر برخاستند و شهادت دادند و از جمله ايشان ابوسعيد خدرى بود كه در ضمن بيان خطبه غديرخم گفتند:
62ـ ثّمَ قَالَ: أيّهَا النّاسُ! إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَاللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَ بَيْتِى، فَإنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ . نَبّأنِى بِذَلِكَ اللّطِيفُ الْخَبِيرُ. [437]
و علاّمه آية الله ميرحامد حسين هندى در ترجمه أحوال طَبَرانى گويد: و نيز طبرانى در «معجم صغير» روايت ابوسعيد را به سند ديگر آورده است چنانكه گفته: حدّثنا... از ابوسعيد خُدرى از رسول خداصلى الله عليه وآله كه فرمود:
63ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا: كِتَابَاللهِ وَ عِتْرَتِى. وَ إنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ. روايت نكرده است اين را از هارون بن سعد مگر يونس. [438] و نيز طبرانى اين حديث شريف را به روايت ابوسعيد خدرى در «مُعْجَم أوْسَط» اخراج نموده است...
و نورالدين سمهودى در «جواهر العِقْدَين» بعد از نقل حديث ثقلين از لفظ تِرْمذى گفته : معنى آن را احمد در مسندش از ابوسعيد خدرى روايت كرده است و عبارت آن اين است كه:
64ـ إنّ رَسُولَاللهِ صلى الله عليه وآله: قَالَ: إنّى اُوشِكُ أنْ اُدْعَى فَاُجِيبَ، وَ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كِتَابَ اللهِ ـ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَالسّمَاءِ إلَى الأرْضِ ـ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى، فَإنّ اللّطِيفَ الْخَبِيرَ (ظ) أخْبَرَنِى أنّهُمَا لَنْيَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الْحَوْضَ، فَانْظُرُوا بِمَا تَخْلُفُونّى فِيهِمَا؟ اين حديث را ايضاً طبرانى در «اوسط» و ابويعلى و غيرهما
ص 266
استخراج كردهاند و در سندش باكى نيست. [439]، [440]
پاورقي
[397] فرائد السّمطين»، ج2، باب33، ص144 و ص145 حديث شماره438 و «غايةالمرام» ص215 حديث27 از عامّه.
[398] فرائد السّمطين»، ج2، باب 33، ص 146 حديث شماره 440 و «غايةالمرام» ص 215 حديث 28 از عامّه.
[399] مسند» احمد بن حنبل، ج3، ص14 و طبرانى در «معجم صغير».
[400] عبقات»، طبع اصفهان، ج 1، ص 275 و ص.276
[401] عبقات»، ج 1، ص 310 و ص 311 و گويد: اين حديث على ما نقل عن ابىنعيم روايت شده است.
[402] اين حديث را كه در «غايةالمرام» ص 215 و ص216 حديث 32 از عامه از «فرائد السمطين» روايت كرده است با لفظ لن يفترقا مىباشد.
[403] فرائدالسّمطين» ج 2، باب 54، ص 272، شماره حديث.538
[404] مناقب» ابن مغازلى، ص 235 و 236، حديث 283 و بجاى لفظ ما لفظ ماذا آمده است.
[405] مسند» احمد بن حنبل، ج 3 ص 17 و در آن لفظ ممدود من السماء الى الأرض نيامده است.
[406] طبقات» ابن سعد از طبع مصر، ج 2، ص 194 و از طبع ليدن 2 ق 2، ص.2
[407] غايةالمرام» ص 213 حديث 15 از عامّه، و «عبقات» ج 1، ص 358 از رساله قواميه معروف به «فضائل الصحابة».
[408] عبقات» ج2، ص 638 از سمهودى، و در پايانش سمهودى گويد: اين روايت را طبرانى در «معجم اوسط» و ابويعلى با سند خوب آوردهاند و حافظ ابومحمّد عبدالعزيز ابن الاخضر در «معالم العترة النبّوية» آورده است.
[409]154) عبقات» ج2، ص 575 و ص 576 از سخاوى، و در پايان آن سخاوى گويد: حديث ابوسعيد در مسند احمد از طريق اعمش است و نيز از طريق ابىاسرائيل ملّائى اسمعيل بن خليفه، و عبدالملك بن ابى سليمان، و طبرانى در «اوسط» آن را از كثيرالنّواء و چهار نفر اينها از عطيّه روايت كردهاند و ابويعلى و ديگران نيز روايت نمودهاند و من تعجب دارم از ايراد ابنجوزى در «علل متناهيه» و عجيبتر گفتار اوست كه: اين حديث صحيح نيست.
[410] أحياء الميّت بفضائل اهل البيت» در حاشيه الإتحاف بحبّ الأشراف ص.269
[411] عبقات» ج1، ص 310 بدون حبل ممدودٌ از ابونعيم على مانقل عنه و با اضافه فاتّقوا الله بعد از كلمه الحوض.
[412] ابوجعفر محمد بن جرير طبرى در «تاريخ» بنابر «عبقات» ج 1، ص.224
[413] ينابيعالمودّة» ص 36، و گفته است: طبرانى و ابويعلى ايضاً تخريج كردهاند و در سندش بأسى نيست.
[414] كنزالعمّال» طبع حيدرآباد، ج 1، ص 165 و 166 حديث شماره 945 و «ذخائر العقبى» ص16 باب فضل اهل البيت از احمد حنبل و ايضاً در «عبقات» ج 1، ص 472 عين اين حديث را از محبّالدين طبرى صاحب «ذخائر العقبى» آورده است.
[415] عبقات» ج1، ص 276 و در «عبقات» ج1، ص 298 از ذهبى آورده است.
[416] غاية المرام» ص 213 حديث شماره 15، از عامه.
[417] احياء الميّت» در حاشيه «اتحاف» ص 241 حديث هشتم.
[418] كنز العمّال» ط حيدرآباد، ج 1، ص 167 حديث 953 و «غايةالمرام» ص 232، حديث 61 از خاصّه.
[419] عبقات»، ج 1، ص 277، و ميرحامدحسين در اينجا گويد: و نيز در «درّ منثور» ثابت است كه طبرانى اين حديث شريف را به روايت ابى سعيد اخراج نموده است.
[420] كنزالعمّال» طبع حيدرآباد، ج 1، ص 166 و ص 167 حديث 950 و ايضاً در «بحارالانوار» طبع كمپانى ج 7، ص 31 از سعيد و احمد و طبرانى آورده است.
[421] تفسير «الدر المنثور» ج2، ص.6
[422] «عبقات» ج1، ص.277
[423] «عبقات» ج1، ص.277
[424] عبقات» ج 2، ص 515 و ص 516 و گفته: ترمذى در روايت اين حديث متفرّد است.
[425] عبقات» ج 1، ص 201 و ص 202 و در پايان ترمذى گفته است: هذا حسَن غريبٌ.
[426] كنزالعمّال» طبع حيدرآباد ج1، ص 165 حديث 944 و اين حديث را سيوطى در «احياء الميّت» درهامش «الإتحاف بحبّ الأشراف» ص 269 شماره 55 از باوردى بدون كلمه بعده تخريج كرده است.
[427] عبقات» ج 1، ص.224
[428] مسند» احمدحنبل، ج 3، ص.26
[429] مسند» احمدحنبل، ج 3، ص 59 و اين متن را بدون لفظ ثقلين و با لفظ و الأرض بجاى الى الأرض علامه زرندى در كتاب «نظم دررالسمطين» ص 232 آورده است و سيّدبن طاوس در «طرائف» ص 114 فقط با تغيير و جابجا شدن لفظ ثقلين آورده است.
[430] عبقات»، ج 1، ص 307 و ص 308 در ترجمه احوال ثعلبى، و ايضاً صاحب «عبقات» گويد: و نيز ثعلبى در كتاب «الكشف و البيان» به تفسير آيه: سنفرغ لكم أيّها الثّقلان گفته: بعضى از اهل معانى گفتهاند: هر چيزى كه داراى قدر و قيمتى باشد به طورى كه در اخذ آن مردم تنافس كنند آن را ثَقَل نامند و از همين جهت است كه به تخم شترمرغ (نعامه) ثقل گويند، چون صيّاد و جوينده آن چون آن را بيابد خوشحال مىشود. شاعر گويد: «فتذاكرا ثَقَلاً رثيداً بعد ما ـ ألقت ذكاء يمينها فى كافر» و قالالنبىصلى الله عليه وآله: إنّى تاركٌ فيكم الثقلين: كتاب الله و عترتى. پس كتاب و عترت را ثقل قرار داد به جهت تعظيم قدر آن دو.
[431] ينابيع المودّة» ص.32
[432] علّامه ميرزانجمالدّين شريف عسكرى در كتاب «على و الوصيّة» ص 57 حديث 24 گويد: ما بريك جزء از تفسير ثعلبى در خزانه كتب امام ثامن على بن موسىالرضاعليه السلام در خراسان برخورد كرديم كه در آن در تفسير آيه و اعتصموا بحبلالله جميعاً ولا تفرقوا با سند متصل خود از ابوسعيد روايت كرده بود كه او گفت: من شنيدم از رسول خداصلى الله عليه وآله كه مىگفت: أيها الناس! انى تركت فيكم الثقلين خليفتين ان اخذتم بهما لنتضلّوا بعدى، احدهما اكبر من الآخر: كتابالله حبلٌ ممدودٌ من السماء الى الارض ـ او قال ما بين السماء و الأرض ـ و عترتى اهل بيتى: ألا و انهما لنيفترقا حتى يردا علىّالحوض.
[433] ينابيع المودّة» ص.30
[434] «ينابيع المودّة» ص 31 و.32
[435] «ينابيع المودّة» ص 31 و.32
[436] ينابيع المودّة» ص.32 در «عبقات» ج2، ص 518 و ص 519 حديث ثقلين را بنا به روايت صاحب كتاب «مودّة القربى» از أبوسعيد خدرى چنين آورده است كه: رسول خداصلى الله عليه وآله فرمود: إنّى تارك فيكم الثقلين: كتابالله حبل ممدود من السّماء الى الأرض و أهل بيتى. (ويروى: عترتى). لم (لن ظ) يفترقا حتّى يردا عَلَىّ الحوض.
[437] عبقات»، ج 2، ص 579 در ضمن بيان حديث خزيمة. «ينابيع المودّة» ص 245 از كتاب «مودّةالقربى» ميرسيد علىبن شهاب همدانى با لفظ من السماء مرفوعاً از ابوسعيد خدرى.
[438] عبقات»، ج1، ص.276
[439] عبقات»، ج1، ص.276 و اين حديث را حمّوئى در «فرائدالسمطين» ج2، ص 272 باب 54 آورده است و «غاية المرام» ص 212 حديث 8 ذكر نموده است.
[440] 1قندوزى در «ينابيع المودّة» ص 241 در حديث 68 از جمله هفتاد مناقبى كه براى اميرالمؤمنين عليه السلام ذكر كرده است روايتى را بدين عبارت از ابوسعيد خدرى آورده است كه او گفت: خطب رسول الله صلى الله عليه وآله فقال: يا ايّهاالنّاس! انّى تركت فيكم الثّقلين خليفتى ان اخذتم بهما لنتضلّوا بعدى، احدهما اكبر من الآخر: كتاب الله حبلٌ ممدودٌ من السّماء إلى الارض و عترتى و هم اهل بيتى لنيفترقا حتّى يردا علىّ الحوض. آنگاه قندوزى گويد: اين حديث را ثعلبى و امام احمد بن حنبل در مسندش آورده است. أقول: اين روايت را علاّمه ميرزا نجمالدّين شريف عسگرى در كتاب «علىٌ و الوصية» ص 54 آورده است و در نقل آن لفظ هم حذف شده است، و عترتى ذكر شده در حالى كه عترتى و هم اهل بيتى است.