چگونگی نگه داری کاکتوس
آشنایی با کاکتوس ها
کاکتوس از واژه یونانی آن kaktos به معنای گیاه خاردار یا سوزش دار گرفته شده است. کاکتوس ها از گروه گیاهان گوشتی و از رده دوﻟﭘه ایهای جدا برگ که سر دسته تیره ویژه ای به نامCactaceae می باشند و با تیره های دیگر دوﻟﭘه ایها، تفاوتهای کلی دارند.زیرا ساقه این گیاهان بسیار ضخیم و از حالت استوانه خارج و برگها نیز شکل اصلی خود را از دست داده اند و به صورت خارها و تیغ های کوچکی در نقاط گوناگون در آمده اند.
زادگاه و رویشگاه اصلی آنها قاره آمریکا است و ﭘس از رده ارکیده ها ، بزرگترین تیره گیاهان را ﭘدید آورده اند. این گیاهان در دشتهای بزرگ و جنگلهای آفریقای جنوبی ، استرالیا و همچنین کناره های اقیانوس اطلس و ﭘهنه های مدیترانه ای نیز یافت می شوند. در بیابانهای قاره آمریکا بیش از ۱۰۰۰ گونه کاکتوس با ساختاری متفاوت و در شکل ، رنگ و اندازه های گوناگون از چند سانتیمتر تا ۱۵-۲۰ متر در حال رشد و نمو هستند.
کاکتوس در ابتدا تنها در شمال و جنوب و نواحی مرکزی آمریکا رشد می‌کرد اما امروزه در بسیاری از مناطق گرم و خشک جهان توسط مردم پراکنده شده کاکتوس طی طوفانهای ناگهانی آب ذخیره کرده و آب ذخیره شده را طی ماه‌های خشکسالی به مصرف می‌رساند بیشتر کاکتوسها ریشه‌های عمیقی داشته و ساقه شبکه مانندی دارند که به‌عنوان منبع ذخیره آب عمل می‌کنند ساقه کاکتوس توسط تیغ‌هایی محافظت میشود کاکتوسها برگهای خیلی کوچکی داشته و یا اصلاً برگ ندارند.
زیر خانواده‌های کاکتوس
کاکتوسها به سه گروه زیر تقسیم می‌شوند:
زیر خانواده پرسکیه Pereskia
زیر خانواده اوپنسیه Opuntia
زیر خانواده کاکتاسه cactaceae
برای دانستن تفاوت میان این سه دسته باید به تفاوتهای ظاهری و ژنتیکی آنها دقت کرد. دسته اول در واقع کاکتوسهایی هستند که کاملا داری برگ می‌باشند و از نظر ظاهری تا حدودی مانند گلهای رز رونده می‌باشند با این تفاوت که آنها از خانواده کاکتوسها و دارای آرئول هستند. دسته دوم کاکتوسهایی هستند که دارای برگهای موقتی هستند که در جوانه‌های نو ظهور دیده می‌شوند و به سرعت و بر اثر افزایش سن و کمبود رطوبت می‌ریزند. دسته سوم کاکتوسهایی هستند که اصلا و ابدا برگی در آنها مشاهده نمی‌شودکه این دسته تمامی خانواده‌های اکینو کاکتوس و انواع سروس‌ها را شامل می‌گردند.
زیر خانواده پرسکیه Pereskia: باPH حدود ۵/۶ – ۵/۷ نگهداری می‌شوند و قلمه‌های ساقه این گیاهان براحتی در ماسه ریشه‌دار می‌شوند (برای تکثیر مشکلی ندارند)
زیر خانواده اوپنسیه Opuntia: کاکتوسهای اوپنسیه به فارسی کاکتوسهای راکتی نامیده می‌شوند. که در برگیرنده انواع کاکتوسهای برگ پهن، راکتی، زرد، راکت درشت و کوچک هستند. این دسته گاهی در مناطق گرمسیری میوه‌های خوراکی تولید می‌کنند که مصارف دارویی دارد.
زیر خانواده سریوس cereus : باید دانست که زیر خانواده‌ای به این نام وجود ندارد , دسته کاکتاسه cactaceae درست است که انواع کاکتوسهای ستونی(سروس‌ها)دراین طبقه قرار می‌گیرند.
کاکتوسهای کشیده و مخروطی در زیر خانواده سریوس قرار دارند. این دسته از کاکتوسها در مناطق سردسیری در فضای گلخانه‌ها قابل حفاظت و نگهداری می‌باشند. این گیاهان بدلیل خارهای گزنده و حساسیت‌زا ایجاد مشکل می‌کنند پس در منازل از دسترس بچه‌ها دور نگه دارید. مامیلاریا از جمله کاکتوسهای کوچک و ریز هستند که گل دهی منظم هر ساله دارند. این کاکتوس بسیار کوچک و دارای فرم دایره‌ای کوچک هستند. گیاه لی توپس که به کاکتوس شباهت دارد عیناً شبیه یک تخته سنگ است که از وسط آن یک گل خارج شده‌است (شبه کاکتوس)
همگی این گیاهان دارای شیره هستند و از همین رو مقدار فراوانی رطوبت را در خود نگاه میدارند و گاه همین ویژگی ، تشنگانی را که در بیابان ها و دشت های خشک و سوزان به دام افتاده اند از مرگ رهانیده اند! تفاوت بزرگ و ﭘایه ای کاکتوس ها از سایر گیاهان ، توانایی و استواری شگفت انگیز آنها در برابر دگرگونیها و شرایط سخت و نامساعد طبیعی است. کاکتوس ها حتی از اندکی رطوبت ، بیشترین استفاده را نموده و زمان زیادی را با کمترین مقدار آب و مواد غذایی زنده می مانند.
کاکتوس ها به دلیل نداشتن برگ ، فتوسنتز و غذا سازی و تبخیر وتعرق را به وسیله ی ساقه های خودکه بند بند و نیمه گوشتی و دارای سبزینه اند ، انجام می دهند. روی ساقه ها با کوتیکول ﭘوشیده شده که دارای ماده مومی است.به مرور زمان و به سبب روند تکاملی برگ کاکتوس ها به خار و تیغ تبدیل شده است.خارها مسئولیت حفاظت گیاه را بر عهد دارند.
گل های کاکتوس بسیار چشمگیر ، عموما درخشان و بزرگ هستند اما عمری بسیار کوتاه دارند. گل ها عموما منفرد، منظم و کامل هستند. شمار کاسبرگها، گلبرگها و ﭘرچمهای آنها زیاد و روی هم رفته روی یک خط مار ﭘیچی جای دارند و در بیشتر موارد همگی مراحل تبدیل کاسبرگها به گلبرگها در آنها به خوبی مشهود است. ۴ تا ۸ برچه دارند که بر روی هم تخمدانی یک خانه با تخمک های فراوان با تمکن جانبی را ﭘدید می آورند.
گل ها در رنگ های گوناگون چون سرخ ، صورتی ، ارغوانی ، زرد طلایی ، زرد مایل به سبز و بیشتر در بهار و تابستان و برخی در ﭘاییز و زمستان نیز نمایان می شوند . در برخی گونه ها گلها تنها در شب شکفته می شوند.
زیبایی و عطر گل سبب جلب زنبور و سایر حشرات گرده افشان شده و باعث لقاح می شود و ﭘس از آن دانه های بذر تشکیل میشود. ﮐﭘسول تخم بزرگ بوده و در برخی خوراکی می باشد. نکتار گل کم و بیش شیرین و شفاف است.
ریشه کاکتوس ها سطحی ولی تا اندازه ای نیرومند و گسترده اند. ﭘاره ای ریشه ها غده ای و برخی دارای ریشه عمیق هستند. ﭘرزها و کرکهای سطحی کاکتوس در جلوگیری از تابش آفتاب و جذب ﭘرتوهای فرابنفش ، احتمال سوختگی را از بین برده و در نگهداری رطوبت بسیار کارساز هستند.
کاکتوس ها گیاهانی نور ﭘسند و بیشتر آنها در آفتاب کامل رشد خوبی خواهند داشت و به سبب انباشت آب در ساقه و تنه های خود نسبت به خشکی و گرما ﭘایداری نشان داده و از همین رو گیاهانی مناسب برای نگهداری و ﭘرورش درون ﭘاسیوهای کم و بیش خشک و ﭘنجره های رو به جنوب و آفتابی منازل می باشند.
بافت کاکتوس ها دارای سبزینه (=کلروفیل) بوده و با دریافت نور خورشید مواد کانی جذب شده از خاک را ﭘرورده و غذای یاخته های خود را فراهم می سازند. میوه ممکن است آبدار یا خشک باشد ولی دارای تیغه های جدا کننده ای که دانه یا گروه دانه ها را از هم جدا کند، نیست.
خاک و کود مناسب
کاکتوس ها خاک هایی با خلل و فرج و زهکشی مناسب را می ﭘسندند.pH مناسب برای آنها کمتر از ۷ تا نزدیک ۷ (برخی گونه ها کمی قلیایی) می باشد. در بیشتر کتابها و مقالات علمی ترکیب خاک کاکتوس ها در دو فرمول زیر سفارش شده است :
- ۱ قسمت خاک باغچه + ۱قسمت ماسه + ۱ قسمت ﮐﻤﭘوست
- ۱/۲ خاک ﭘیت + ۱قسمت ماسه + ۱ قسمت ﮐﻤﭘوست
کود مورد استفاده برای تقویت کاکتوس ها باید به گونه ای باشد که نسبت ازت کمتر و ﭘتاسیم بیشتر باشد.
آبیاری مناسب کاکتوس ها
نیاز آبی کاکتوس ها نسبت به سایر گیاهان کمتر بوده و با توجه به فصل هرچه آفتابی تر، دمای هوا و شدت باد بیشتر و رطوبت کمتر باشد، نیاز آبی بیشتر می شود. باید این قانون کلی را در نظر داشت که کاکتوس ها در راستای مخالف گیاهان از نظر نیاز آبی قرار داشته و به تا خیر افتادن زمان آبیاری دشواری چندانی ﭘدید نمی آورد ولی آبیاری بیش از اندازه ﭘوسیدگی گیاه را درﭘﯽ خواهد داشت.
نیاز کاکتوس ها به نور
اندازه تابش نور و روشنایی در شکل ظاهری کاکتوس ها ، رنگ گل، ساقه ها و شکل غنچه های گل اهمیتی به سزا دارد . بیشتر کاکتوس ها نور ﭘسند هستند. در آفتاب گل های فراوان با رنگ تند تولید می نمایند و با کاهش نور شمار گل ها کم و ﭘراکنده و بی رنگ شده، ساقه ها و شاخه ها باریک، گیاه ضعیف و می میرد.
در برخی از گونه های کاکتوس با دریافت نور ، گیاه نور را به تدریج از قسمت های بالایی گیاه به عمق برگها می رساند.در انتهای برگها کلروفیل وکریستالهای اکسالات کلسیم وجود دارد. نور خورشید هنگام عبور از این کریستالها تجزیه و کاهش یافته و آنگاه به کلروفیل برگ می رسد .
کاهش نور به این طریق برای جذب و دفع گیاهی و فتو سنتز کافی می باشد.
استفاده از نور مصنوعی با ﭘخش یکنواخت تا اندازه ای می تواند کمبود نور را در فصل های با نور کم جبران نماید.
هوای مناسب
کاکتوس ها همانند سایر گیاهان هنگام جذب مواد کانی یا آلی از خاک ، نیاز بسیار ﭘایه ای به دخالت دی اکسید کربن و اکسیژن هوا دارند . آنها تنفس و جذب اکسیژن را در شب انجام داده و Co2 را در هوا رها می سازند. همچنین در روز در اثر کربن گیری ، مقدار فراوانی اکسیژن در هوا ﭘراکنده
می سازند . مواد جذب شده از ریشه در مجاورت Co2 جذب شده از هوا ترکیب شده و مواد آلی حاوی قند و اسیدهای آلی که باعث ساخته شدن جدار یاخته ها و مواد ذخیره گیاهی می شود ، تولید می نماید.همچنین مقداری ازت هوا را مستقیما جذب و به مصرف تشکیل اسیدهای آمینه و مواد آلی بافتهای خود می رسانند.
تکثیر و ازدیاد
تکثیر کاکتوس ها به روش های : قلمه ، ﭘاجوش ، بذر و ﭘیوند زدن انجام می گیرد.
قلمه بیشتر در بهار و تابستان انجام می شود و رایج ترین نوع تکثیر است . قلمه بیشتر از سر ساقه یا قسمتی از ساقه انتخاب می شود. همچنین با تقسیم بوته کاکتوس ها ، ازدیاد آنها امکان ﭘذیر خواهد بود. بهترین مکان قلمه از قسمتی است که ﭘهنای اتصال آن با گیاه بسیار کم باشد. با جدا کردن ﭘاجوش ، که خود گیاه کوچکی در کنار شاخه اصلی است ، نیز می توان کاکتوس ها را تکیر کرد. کاکتوس ها همانند سایر گیاهان با شیوه ﭘیوند زدن نیز تکثیر می شوند. مناسب ترین زمان ﭘیوند زدن اواخر بهار تا ﭘایان تابستان است . در این زمان گیاهان قویتر و دارای شیره کافی برای انجام ﭘیوند و اتصال در همه قسمتها هستند . کاکتوس ها را میتوان در هر سنی ﭘیوند زد ولی بهتر است ﭘیوندک گیاه جوان یک تا دو ساله باشد .
اهمیت ﭘیوند زدن
رشد سریعتر کاکتوس های دیر رشد
زودرس کردن کاکتوس های بذری و رشد سریعتر آنها
زیبایی ظاهری دو گیاه با شکل های مختلف از دید تماشاگر
حفظ ویژگیهای خالص ارثی ﭘیوندک بر خلاف بذر کاری
ایجاد شاخه های فرعی در ﭘایه مورد استفاده در عمل ﭘیوند
حفظ کاکتوس های کمیابی که به دلایل گوناگون ریشه خود ا از دست داده اند
بذرکاری از روش های ازدیاد کاکتوس ها است. در تمام فصول سال می توان بذرکاری کرد ولی برای جلوگیری از مرگ گیاه به خاطر خطر سرما بهترین زمان بهار و تابستان است .کاکتوسها در آغاز رویش نیاز به سرما و گرما دارند . (دمای روز۳۰ – ۳۵ و شب ۲۰-۲۵ سانتیگراد) زمانیکه کاکتوس ها ی دانه زاد تا اندازه ای بزرگ شدند و بستر آنها تنگ شد ، آنها را درون جعبه کاشت نشا در مخلوطی از ﭘیت و خاک و ماسه نشا می کنیم.
گلدان مناسب برای کاکتوس ها
گلدان های ﭘلاستیکی یا سفالی ، جعبه های چوبی ، باکس ﭘرورش گل و سایر ظروف مشابه برای رشد کاکتوس ها و گیاهان گوشتی مناسب می باشد به شرط اینکه خوب زهکش شود و تهویه مناسب برای ریشه کاکتوس ها را فراهم آورند. گلدان های ﭘلاستیکی به دلیل تمیز ، ارزان ، رنگارنگ و سبک وزن بودن بیشتر مورد استفاده هستند، به شرط اینکه متناسب با اندازه گیاه انتخاب شود.( گلدان باید ۲٫۵ تا ۵٫۵ سانتی متر ﭘهن تر از قطر گیاه برای کاکتوس های گرد ، توﭘﯽ ، بشکه ای شکل و گیاهان گوشتی خوشه ای شکل و گلدان به عرض نصف قد کاکتوس های راست و استوانه ای باشد .
مراقبت و نگهداری کاکتوس ها در ماه های مختلف سال
فضای باز: بیشتر کاکتوس ها دمای نزدیک به صفر را تحمل می کنند.
فضای بسته: ﭘنجره ای که نور آن باعث سوختن سطوح بیرونی کاکتوس نشود محل مناسبی است به شرطی که هر از گاهی گلدان آن را بچرخانیم تا نا موزون رشد نکند .
- فروردین ماه: خروج از دوره ی استراحت و آغاز رشد جدید ، تعویض گلدان ، شروع بذر کاری کاکتوس ها و گیاهان گوشتی ، ذخیره شدن آب در بافت کاکتوس ها و نیاز به آبیاری هر چند روز یکبار.
- اردیبهشت ماه: گرفتن قلمه برای رشد بهتر کاکتوس های انبوه و ﭘر ﭘشت ، تهویه کامل اطراف گیاه و درون گلدان ها ، ایجاد کمی آفتاب جهت جلوگیری از سوختن و ﭘاره شدن ﭘوسته بیرونی گیاه در اثر آفتاب زیاد ، کاشت بذر برخی ارقام ، افزایش آبیاری و کمتر کردن دور آبیاری.
- خرداد ماه : بیرون آوردن کاکتوس ها از گلخانه و قرار دادن در فضای باز ، آغاز کود دهی برای تقویت کاکتوس ها ، آبیاری بیشتر.
- تیر ماه : بهترین زمان کوددهی ، جدا کردن بخش های ﭘژمرده و خشک شده ، شروع کار ﭘیوند زدن.
- مرداد ماه: کاربرد سایه بان جهت جلوگیری از سوختن با نور مستقیم آفتاب ( اما نور فراوان به آنها برسد ) ، جمع آوری بذرهای رسیده و کاشت آنها ، جدا کردن ﭘاجوش ها و گرفتن قلمه جهت ازدیاد ، استفاده از کنه کش برای مقابله با حمله احتمالی کنه قرمز به دلیل خشکی و گرمی هوا .
- شهریور ماه: ایجاد جریان هوای مناسب ، انتقال بذرهای رشد کرده که قبلا کاشته شده اند به بستر کاشت ، ﺴﻤﭙاشی برای جلوگیری از حمله آفات، آماده سازی گیاه در شرایط سخت و نامساعد برای مقاوم شدن برای فصل استراحت ، کم کردن آبیاری و درجه حرارت ، انتقال کاکتوس های ضعیف تر به درون گلخانه.
- مهر ماه: ایجاد آفتاب مستقیم ، کاهش آبیاری ، بر قرار کردن جریان هوای مناسب در روز و شب .
- آبان ماه: آغاز خواب زمستانی ، کاهش قابل ملاحظه آب آبیاری به دوهفته یکبار (اما به یکباره انجام نشود.) ، کم کردن کار تغذیه گیاه ، نور کافی و خشک بودن محیط الزامی است .
- آذر ماه: ورود به دوره استراحت و کاهش قابل ملاحظه رشد رویشی فیزیولوژیک ، آبیاری قطع شود ( هر بیست روز آبیاری مختصر کافیست .) ، نور کافی جهت جلوگیری از ضعیف شدن جوانه هایی که در این دوره تشکیل می شوند ، قطع کوددهی .
- دی ماه: قطع کامل آبیاری ( به جز کاکتوس هایی که جوانند و ریشه کم و ضعیف دارند.) ، آب به صورت مه ﭙﺎش به اطراف گیاه برای حفظ شادابی ، باز و بسته کردن ﭘﻨﺠﺮه در ساعات میانی روز و ایجاد هوای تازه و سالم .
- بهمن و اسفند ماه: عدم آبیاری به جز کاکتوس های جوان که احتمال خشکی آنها وجود دارد . (اگر خشکی گلدانها زیاد بود آبیاری مختصر ضروری است.)
آفات و بیماری کاکتوس ها
- شته : از اندام کاکتوس تغذیه کرده و با رشد وتولید مثل سریع باعث ﭘوسیدن گیاه می شود. ( مبارزه : استفاده از حشره کش های فسفره یا سیستمیک در زمان مشاهده ظهور شته اوایل بهار)
- شپشک ﺳﭙﺮدار : از شیره کاکتوس تغذیه می کند. ( مبارزه : جدا کردن آنها از گیاه با ابزار نوک تیز در اوایل حمله و اگر حمله آفت وسیع بود استفاده از محلول مالاتیون یا سایر حشره کشهای فسفره هنگام خروج اولین لاروهای سن اول از زیر ﺳﭙﺮچه)
- شپشک های آردآلود : ایجاد ترشحات و تغذیه از شیره کاکتوس (استفاده از یکی از سموم فسفره مانند گوزاتیون ، سوﭘﺮ اسید ، مالاتیون ۲ در هزار+ مویان جهت چسبندگی بیشتر ، استفاده از کفشدوزک)
- ترﻳﭙﺲ ها و کنه ها : تغذیه از شیره کاکتوس ها (مبارزه : استفاده از سموم فسفره برای ترﻳﭙﺲ ها و کنه کش برای کنه ها)
- حلزون های صدف دار و بی صدف : تغذیه از کاکتوس ها و ایجاد ترشحات روی کاکتوس ، خوردن گل ها و غنچه های جوان و جلوگیری از تشکیل بذر ( مبارزه : طعمه متالوئید حلزون کش)
- بیماری قارچی : آبیاری بیش از حد یا شکستگی ها و ترک ها باعث آن است ( مبارزه : از بین بردن گیاهان آلوده ، استفاده از قارچ کش )
دگرریختی (Cristate)
دگر ریختی در کاکتوس ها یک پدیده شگفت انگیز و نادر است. تغییر شکل یک کاکتوس از بین هزاران کاکتوس همجنس خود را اصطلاحا دگریختی یا کریستات گویند. در این حالت کاکتوس ها ویژگی های اصلی جنس خود را همانند شکل آرئول ها و خارها و رنگ گل و شکل میوه را حفظ نموده ولی به جای شکل طبیعی ، ﭘﻴﭼﻳﺪگی هایی در تنه خود ایجاد مینماید. بسیاری از کاکتوس های کریستات به تنهایی توانایی رشد ندارند زیرا ریشه آنها ضعیف است . از همین رو آنها را بیشتر برای ﭘﻴﻭند زدن جهت رشد و تکثیر سریع تر مورد استفاده قرار می دهند. هرگاه ﭘﺲ از ﭘﻳﺪایش دگریختی ، بخش دگرگون شده جدا و مستقل از گیاه اصلی قلمه یا ﭘﻴﻭند شود ، به صورت تکثیر غیرجنسی دگرریختی خالص بوده و به آسانی تکثیر می شود.
…
گردآوری شده توسط: مجله اینترنتی پرمطلب > گیاهان > کاکتوس
…
