قرآن با لحنی بسیار عجیب ربا را نهی میفرماید!
در قرآن مجید چند مورد است که درباره آنان بسیار تأکید شده و اصرار و ابرام در آن به حدّ بسیار فراوانى وارد شده است که شاید براى مسلمانان آن زمان این اصرار و ابرام و این نحو تشدیدات درباره متخلّفین از آن حکم مورد شگفت بوده است. و ما براى نمونه چند مورد را بیان مىکنیم:
اوّل: موضوع معاملات یا قرضهاى ربوى است که در قرآن مجید با لسان بسیار عجیبى از وقوع آن نهى به عمل آمده است.
آنجا که میفرماید: الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبا لا یَقُومُونَ إِلَّا کَما یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِّ.[۱] «کسانى که ربا مىخورند از مکان خود بر نمىخیزند مگر مانند کسى که شیطان زده باشد.»
یعنى تمام صفات و کمالات انسانى را از دست میدهد و انسانیّتش واژگون میگردد و از زمره انسانها خارج شده، بواسطه این عمل زشت، گوئى تغییر ماهیّت میدهد و در گروه شیاطین وارد میشود.
و سپس در ذیل آیه میفرماید: وَ مَنْ عادَ فَأُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ. «کسانى که بعد از نزول این آیه و حرمت ربا دست به ربا بزنند آنها یاران آتش بوده و در جهنّم بطور دوام زیست خواهند نمود.»
و سپس میفرماید: یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ یُرْبِی الصَّدَقاتِ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثِیمٍ.[۲] «خداوند نتیجه ربا را نابود مىسازد، (برکت و خیر و رحمت را از بین میبرد، و علاوه آن زیادى نیز دستخوش هلاک و نابودى واقع میشود) و إنفاقات و صدقات را اگرچه بصورت ظاهر موجب نقصان مال است لکن آنها را موجبزیادى مال و وفور نعمت و نزول خیر و رحمت قرار میدهد. اشخاصى که ربا مىخورند آنان گناهکارند و خداوند أبداً شخص گنهکار و کفران نعمت کننده را دوست ندارد.»
و سپس میفرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ذَرُوا ما بَقِیَ مِنَ الرِّبا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله و رسوله.[۳]
«اى کسانى که به خداوند ایمان آورده و به اسلام گرویدهاید، از خداى خود بپرهیزید، و بعد از اینکه این آیه بر شما خوانده شد و حرمت ربا را دریافتید، آن قرضهاى رَبَوى را که دادهاید از تمام سودهایش صرف نظر کنید و از ربح آن اموال چشم بپوشید اگر شما ایمان آوردهاید. و چنانچه به این فرمان گوش فرا ندهید پس بدانید که خود را براى جنگ با خدا و رسول خدا آماده کردهاید (یعنى خدا و رسول خدا به جنگ با رباخوار بر مىخیزند و ربا خوار با این فعل شنیع خود با خدا و رسول خدا إعلام جنگ داده است).»
ملاحظه میشود که در این آیات تا چه اندازه درباره ربا توبیخ به عمل آمده است، با آنکه در زمان رسول خدا ربا بصورت بسیار ساده و در بین أفرادى خاص متداول بود. هنوز معاملات دقیق ربوى و رباى مرکّب و تأسیس بانکها که بر اساس ربا، نظامنامه و آئین نامه تنظیم مى کنند و ثروت مردم ضعیف را به انواع تبلیغات میبرند در دنیا بوجود نیامده بود، و حتّى در آن روز نطفه این قسم از معاملات ربوى در دنیا بسته نشده بود که قرآن چنین حکمى سخت و غیر قابل عفو درباره این حکم بیان فرمود؛ و حقّاً میتوان این حکم را از ملاحم و معجزات قرآن نام برد که درباره ربا نازل فرموده است.
و این به جهت آن است که ربا مانند آتش هرجا واقع شود اطراف خود را میسوزاند و جاى خود را توسعه میدهد و از افراد به اجتماع سرایت میکند، و طبعاً به پیروى از این معاملات ربوى مردم به دو طبقه ضعیف و ثروتمند جدا مىشوند. یک طبقه دائماً به علّت قرض هاى ربوى و عدم توان پرداخت آن از هستى ساقط میگردند و به همین موازنه دائماً بر ثروت آن دسته از مُترَفین و تجاوزکاران افزوده میشود.
و به دنبال این اختلاف طبقاتى روحیّهها خراب میگردد، تخم کینه و حسد و بخل در دلها ریشه میدواند و گذشته از نزاعهاى محلّى جنگها و نزاعهاى بین المللى پیدا میشود که اساس انسانیّت را بر باد میدهد و دنیا را خراب و بصورتى زشت و قبیح در مىآورد.
اگر ریشه ربا را از بین ببرند ابداً این زیانهاى جانى و مالى و روحى در طبقه مردم نمىریزد و از أفراد به اجتماع سرایت نمىکند و دنیا بصورت آتش ظاهرى و معنوى بر مردم، چهره مکروه خود را نشان نمىدهد.
و این معنى از قرآن مجید شاید در آن روز مورد تعجّب بود. و نیز روایاتى که از رسول خدا و أئمّه أهل بیت علیهم الصّلوه و السّلام درباره ربا با لحن شدید وارد شده که یک درهم ربا خوردن از هفتاد مرتبه زنا کردن با مادر خود در خانه خدا گناهش بیشتر است، مورد تعجّب واقع میشد.[۴]
ولى امروز که آن نطفه نبسته، کم کم بسته شده و بصورت جنین و طفلى نوزاد در آمده و سپس مراحل دیگرى را از عمر خود در دنیاى کنونى طى میکند، معلوم میشود که حقّاً قرآن مجید چه مطلب عالى و ارزندهاى را بیان نموده، و گناه ربا حقّاً از زناى با مادر در خانه خدا افزونتر است. و لذا دیده نمىشود که در قرآن مجید گناه بزرگترین عمل زشت مانند زنا و شرب خمر و قمار و ظلم و حتّى کشتن انسان بىگناه، به اندازه گناه ربا، عظیم و بزرگ شمرده شده باشد.
منبع: کتاب مودّت ص ۱۹۷ -۲۰۰ ؛ تالیف مرحوم علامه آیت الله سیدمحمدحسین حسینی طهرانی
———————————–
پاورقی‌ها:
[۱] صدر آیه ۲۷۵، از سوره ۲: البقره
[۲] – آیه ۲۷۶، از سوره ۲: البقره
[۳] – آیه ۲۷۸ و صدر آیه ۲۷۹، از سوره ۲: البقره
[۴] – از حضرت رسول أکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم روایت است که آن حضرت به أمیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند: یا علىُّ! الرِّبا سَبعُونَ جُزْءًا أیسَرُها مِثلُ أن یَنکِحَ الرَّجُلُ أُمَّه فِى بَیتِ اللهِ الحَرامِ.« اى على! ربا هفتاد مرتبه دارد، کوچکترین مرتبه آن مانند آنست که انسان با مادر خود در بیت الله الحرام زنا کند.»
و از حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام وارد است که: الرِّبا سَبعُونَ بَابًا أهْوَنُها عندَاللهِ کَالّذى یَنکِحُ أُمَّه. « ربا هفتاد باب دارد که پستترین آنها مانند آنست که شخصى با مادر خود نکاح کند.»
و نیز در روایت دیگر حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: دِرهمُ ربآءٍ أعظَمُ عِندَاللهِ مِنْ سَبعینَ زَنْیَهً کُلُّها بذاتِ مَحْرَمٍ فِى بَیتِ اللهِ الحَرامِ « گناه یک درهم از ربا در نزد خدا از هفتاد مرتبه زنا کردن با محرم در خانه خدا بزرگتر است.»(« العُروه الوثقى» ج ۲، ص ۲
واقعا چرا نسبت پول های ربوی و آثار شوم آن در خانواده و اجتماع کمتر صحبت میشه با اینکه در قرآن تصریح به حرمت آن شده است