گوناگون

ترجمه و شرح سوره بقره آیات ۲۱-۲۴

(آيه ۲۱) بعد از بيان حال سه دسته (پرهيزكاران، كافران و منافقان) اين آيه، خط سعادت و نجات را كه پيوستن به گروه اول است مشخص ساخته مى‌‏گويد: «اى مردم پروردگارتان را پرستش كنيد كه هم شما و هم پشينيان را آفريد تا پرهيزكار شويد» (يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ).
خطاب «يا أَيُّهَا النَّاسُ» (اى مردم) كه در قرآن حدود بيست بار تكرار شده و يك خطاب جامع و عمومى است نشان مى‏دهد كه قرآن مخصوص نژاد و قبيله و طايفه و قشر خاصى نيست، بلكه همگان را در اين دعوت عام شركت مى‏دهد، همه را دعوت به پرستش خداى يگانه، و مبارزه با هر گونه شرك و انحراف از خط توحيد مى‏كند.

(آيه ۲۲)– نعمت زمين و آسمان: در اين آيه به قسمت ديگرى از نعمت‌هاى بزرگ خدا كه مى‏تواند انگيزه شكر گزارى باشد اشاره كرده، نخست از آفرينش زمين سخن مى‏گويد: «همان خدائى كه زمين را بستر استراحت شما قرار داد» (الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً).
اين مركب راهوارى كه شما را بر پشت خود سوار كرده و با سرعت سرسام آورى در اين فضا به حركات مختلف خود ادامه مى‌‏دهد، بى‏آنكه كمترين لرزشى بر وجود شما وارد كند، يكى از نعمت‌هاى بزرگ او است. نيروى جاذبه‌‏اش كه به شما اجازه حركت و استراحت و ساختن خانه و لانه و تهيه باغها و زراعتها و انواع وسائل زندگى مى‏‌دهد، نعمت ديگرى است،

هيچ فكر كرده‌‏ايد كه اگر جاذبه زمين نبود در يك چشم بر هم زدن همه ما و وسائل زندگيمان بر اثر حركت دورانى زمين به فضا پرتاپ و در فضا سرگردان مى‌‏شد! سپس به نعمت آسمان مى‏پردازد و مى‌‏فرماید:
«آسمان را همچون سقفى بر بالاى سر شما قرار داد» (وَ السَّماءَ بِناءً).

بعد از آن به نعمت باران پرداخته مى‏گويد: «و از آسمان آبى نازل كرد» (وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً). امّا چه آبى؟ حياتبخش، و زندگى آفرين، و مايه همه آبادي‌ها و شالوده همه نعمت‌‌هاى مادى.
قرآن سپس به انواع ميوه‏‌هائى كه از بركت باران و روزي‌هائى كه نصيب انسانها مى‏‌شود اشاره كرده چنين مى‌‏گويد: «خداوند به وسيله باران، ميوه‏‌هائى را به عنوان روزى شما از زمين خارج ساخت» (فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ).
اين برنامه الهى از يكسو، رحمت وسيع و گسترده خدا را بر همه بندگان مشخص مى‏‌كند و از سوى ديگر بيانگر قدرت او است كه چگونه از آب بى‏رنگ صد هزاران رنگ از ميوه‌‏ها و دانه‌‏هاى غذائى با خواص متفاوت براى انسانها، و همچنين جانداران ديگر آفريده، يكى از زنده‌‏ترين دلائل وجود او است لذا بلافاصله اضافه مى‏‌كند: «اكنون كه چنين است براى خدا شريك‌‌هائى قرار ندهيد در حالى كه مى‌‏دانيد» (فَلا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ).
«أنداد» جمع «ند» به معنى چيزى است كه از نظر گوهر و ذات شريك و شبيه چيز ديگرى باشد.
بت پرستى در شكلهاى مختلف
– بطور كلى هر چه را در رديف خدا در زندگى مؤثر دانستن يك نوع شرك است، ابن عباس مفسر معروف در اينجا تعبير جالبى دارد مى‏‌گويد: «أنداد، همان شرك است كه گاهى پنهان‏‌تر است از حركت مورچه بر سنگ سياه در شب تاريك، از جمله اينكه انسان بگويد: به خدا سوگند، به جان تو سوگند، به جان خودم سوگند … (يعنى خدا و جان دوستش را در يك رديف قرار بدهد) و بگويد اين سگ اگر ديشب نبود دزدان آمده بودند! (پس نجات دهنده ما از دزدان اين سگ است) يا به دوستش بگويد: هر چه خدا بخواهد و تو بخواهى، همه اينها بوئى از شرك مى‏‌دهد».
در تعبيرات عاميانه روزمره نيز بسيار مى‏گويند: «اول خدا، دوم تو»! بايد قبول كرد كه اين گونه تعبيرات نيز مناسب يك انسان موحد كامل نيست.

(آيه ۲۳)– قرآن معجزه جاويدان: از آنجا كه نفاق و كفر گاهى از عدم درك محتواى نبوت و اعجاز پيامبر صلّى اللّه عليه و اله سر چشمه مى‌‏گيرد، در اينجا انگشت روى معجزه جاويدان «قرآن» مى‏گذارد مى‏گويد‌فرماید: «اگر در باره آنچه بر بنده خود نازل كرده‏ايم، شك و ترديد داريد لا اقل سوره‌‏اى همانند آن بياوريد» (وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ).
و به اين ترتيب قرآن همه منكران را دعوت به مبارزه با قرآن و همانند يك سوره مانند آن مى‌‏كند تا عجز آنها دليلى باشد، روشن بر اصالت اين وحى آسمانى در رسالت الهى آورنده آن، سپس مى‏گويد: تنها خودتان به اين كار قيام نكنيد بلكه «تمام گواهان خود را جز خدا دعوت كنيد (تا شما را در اين كار يارى كنند) اگر در ادّعاى خود صادقيد كه اين قرآن از طرف خدا نيست» (وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ).
كلمه «شُهَداءَ» در اينجا اشاره به گواهانى است كه آنها را در نفى رسالت پيامبر صلّى اللّه عليه و اله كمك مى‏‌كردند، و جمله «مِنْ دُونِ اللَّهِ» اشاره به اين است كه حتى اگر همه انسانها جز «اللَّهِ» دست به دست هم بدهند، براى اينكه يك سوره همانند سوره‏‌هاى قرآن بياورند قادر نخواهند بود.

(آيه ۲۴)– در اين آيه، مى‏‌فرماید: «اگر شما اين كار را انجام نداديد- و هرگز انجام نخواهيد داد- از آتشى بترسيد كه هيزم آن بدنهاى مردم بى‏ايمان و همچنين سنگها است»! (فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ). «آتشى كه هم اكنون براى كافران آماده شده است» و جنبه نسيه ندارد! (أُعِدَّتْ لِلْكافِرِينَ).
«وَقُودُ» به معنى «آتشگيره» است يعنى ماده قابل اشتعال مانند هيزم. و در اينكه منظور از «الْحِجارَةُ» چيست؟
آنچه با ظاهر آيات فوق، سازگارتر به نظر مى‌‏رسد اين است كه آتش دوزخ از درون خود انسانها، و سنگها، شعله‌‏ور مى‏‌شود.
در آيه ۶ و ۷ سوره همزه مى‏‌خوانيم: «آتش سوزان پروردگار، كه از درون دلها سر چشمه مى‏گيرد و بر قلبها سايه مى‌‏افكند، و از درون به برون سرايت مى‏كند» (به عكس آتشهاى اين جهان كه از بيرون به درون مى‏‌رسد)!

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا