جلسه ۳۴ درس خارج فقه، مبحث حج
موضوع: استطاعت
سخنران: حضرت آیت اللـه حاج سیّد محمّد محسن حسینی طهرانی – تاریخ: ۶ ذی القعده الحرام ۱۴۲۹ ه.ق
[button color=”orange” size=”small” link=”http://file.pormatlab.com/kimiyasaadat/haj034.mp3″ icon=”” target=”false”]دریافت صوت[/button]
[button color=”red” size=”small” link=”http://file.pormatlab.com/kimiyasaadat/haj034.pdf” icon=”” target=”false”]دریافت متن[/button]
چکیده:
۱- خلاصه بحث دیروز این شد که قدرتی باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد که در ظرف تکلیف باشد، نه اینکه مکلف عقلاً قادر بر اتیان فعل نباشد، که در این صورت بحث واجب مطلق و مشروط بی‌مورد خواهد بود.
۲- صاحب فصول مرد بسیار دقیقی بوده و استاد به نظرات صاحب فصول خیلی توجه دارند. در همین مورد ایشان حج را نسبت به استطاعت واجب معلّق می‌دانند درحالی که همه واجب مشروط می‌دانند و قبل از ایشان چنین اصطلاحی نبوده است.
۳- مولا وقتی امر به فعلی می‌کند، عبد باید قدرت انجام آن فعل را داشته باشد، در این صورت مولا یا حکم را مطلق بیان می‌کند و یا مقید، و در صورت تقیید آن قید یا به هیئت تعلّق می‌گیرد که وجوب باشد، و یا به ماده تعلّق می‌گیرد که واجب باشد. (تفصیل این مطالب بعداً خواهد آمد)
۴- قدرت در تکلیف به دو نحو می‌توان تصور کرد: قسم اول اموری هستند که بطور کلی در اختیار عبد نیست مثل تخلیه سرب (باز بودن راه و مسیر) و یا صحت، مثلاً تا یک روز قبل از حرکت مکلف آماده رفتن است اما روز بعد راه بسته می‌شود و یا مریض می‌شود که دیگر قدرت بر حرکت ندارد، در این موارد چون از اختیار عبد خارج است واجب مشروط می‌شود، و مولا در ظرف قدرت از عبد تکلیف می‌خواهد، لذا در کلمۀ (حجّوا) امر با رفع موانع خوابیده است و در صورت وجود موانع تکلیفی هم نیست. (البته نسبت به صحت بطور مطلق نمی‌گوئیم چون بعضی از موارد و اقسام آن در اختیار عبد هست که از قبل، خود می‌داند مثلا فلان مرض را دارد که اگر طول بکشد اخلال به حج وارد می‌کند، لذا می بایست قبل از رسیدن موسم حج جهت مداوا اقدام کند و سهل‌انگاری در آن، سستی در امر حج بشمار خواهد آمد.)
۵- اوامر مولا عقلائی است در جائی که مکلف اختیار و قدرت ندارد جعل وجوب نمی‌کند، مثلاً به انسانی که فاقد چشم است، وجوب غض بصر را به او متوجه نمی‌کند و یا به طفل رضیع و کودک وجوب حج نمی‌دهد، گرچه اگر همین طفل را بکشند باید قاتل دیه کامل را بپردازد. نتیجه: مواردی که تحصیل شرائط از اختیار عبد خارج است آن واجب مشروط می‌شود. و اما مواردی که تحصیل شرائط و رفع موانع در اختیار عبد است واجب مطلق می‌شود.