جلسه ۲۷ درس خارج فقه، مبحث حج
موضوع: استطاعت
سخنران: حضرت آیت اللـه حاج سیّد محمّد محسن حسینی طهرانی – تاریخ: ۱۴ شوال المکرم ۱۴۲۹ ه.ق
[button color=”orange” size=”small” link=”http://file.pormatlab.com/kimiyasaadat/haj027.mp3″ icon=”” target=”false”]دریافت صوت[/button]
[button color=”red” size=”small” link=”http://file.pormatlab.com/kimiyasaadat/haj027.pdf” icon=”” target=”false”]دریافت متن[/button]
چکیده:
۱- کلمه «اعاد» «یعید» «فلیعد» در عبارات روایات فقط به معنای اتیان عمل مکرراً بدون توجه به بطلان و صحى عمل سابق و برای ادراک مصلحى جدید می باشد.
۲- لسان روایات در بیان مطالب متفاوت می باشد
الف: در مواردی امام علیه السلام مطالب را بی پیرایه، صریح، بدون لفافه و تقیّه ابراز می دارند.
ب: موارد دیگری است که امام علیه السلام با تقیه مطالب را اظهار می‌کند که لحن امام مشعر بدان می باشد.
ج: در مواضع دیگر امام علیه السلام به جهت ملاحظاتی که در نفس
مخاطب از ضیق و مشقّت و تکلّف وجود دارد، بیان امام (در عین قاطعیت مطلب در نفس امام) با یک نوع مسامحه و نرمی و غیر قطعی القاء می شود.
د: و گاهی احکام و مطالب اختصاص به افراد خاص بوده، لذا وظیفه شخصی مورد خاص القاء می شود.
۳- لذا بنابر اختلاف در بیانات در روایات، اخبار حج هم بدینگونه باید ملاحظه شود.
الف: گاهی با کلمه “فَعَلیه أَن یحجّ” یا “فلیعد الحجّ” در باب مملوک که حُرّ و آزاد ومستطیع شده و یا صبی که بالغ و مستطیع است و یا من ذهب به الی الحج یا معاند ناصبی که مستبصر شده با قاطعیت بیان می‌دارد.
ب: در باب مخالف غیر معاند و مستضعف با تعبیر ملاطفت آمیز مثل “إنّی اُحبّ ان یعیده” آورده می شود، ولو در واقع حکم قطعی وبتّی است. و مخاطب زیرک مقصود امام را که وجوب است می فهمد ولی هر کسی مکلف به فهم خود است.
۴- الفاظ «علیه أن یعید» یا « أن یقضی حجى الاسلام» یا «فعلیه أن یحج» دال بر وجوب است نه استحباب که الفاظ خاص خود را دارد.
۵- کلمه «حجى الاسلام» دال بر وجوب است .
۶- حجى الاسلام همان حج ضرورى است که اولین حجی است که مسلمان به مکه می رود بدون عنوان نیابت.
۷- جنبه ولائی امام علیه السلام ترمیم کننده نقصان عمل افراد و مصلِح افعال عباد بر حسب استعدادات بشر و پیروان است.
۸- ورود عناوین وجوب و استحباب در لسان روایات هنگام تعارض و جمع به استحباب خلاف مقتضی است چون هیچگاه مستحب واجب نمی شود ولی از باب منت بر بندگان، واجب تخفیف یافته و مستحب می‌شود.
۹- اولیاء الهی تبعاً به ائمه اطهار علیهم السلام نسبت به ارشاد عباد و بیان احکام ملاحظه نفوس آنها را می نمایند، از باب مثال در وجوب قضاء صلوات واجبه به تعابیر کنایه ای و غیرقطعی ایراد کلام می نمایند.
۱۰- حکایت مدارا کردن حضرت آیى الله حاج شیخ محمد انصاری همدانی (ره) با شاگرد خویش که مدتها درنزد ایشان بود در بیان حرمت تراشیدن ریش و کلام تلمیذ ایشان.
۱۱- فقیه باید بداند که چگونه ایصال احکام الهی را به نفوس مختلفه بیان کند کما اینکه افراد و اشخاص مختلف الاستعداد هر کدام نزد امام علیه السلام احکام خود را دریافت می کردند وهر شخصی بر اساس فهم خود مکلف می باشد.
۱۲- مجتهد حقیقی کسی است که دارای شم الفقاهى و الحدیث می باشد که در اثر مداومت مستمر بر سیره ائمه علیهم السلام کیفیت استنباط حکم و بیان آن درمی‌یابد و بوسیله بازی با فرمولها فتوی نمی‌دهد.
۱۳- خداوند متعال از عبد معتق و شخص بالغ و کسی که به حج برده شده حج با شرایط حرّیت و بلوغ و غنی را خواسته است.