روز دندان‌پزشکی
روز دندان‌پزشکی در جهان
در کشور‌های مختلف روزهای متفاوتی به‌عنوان روز دندان‌پزشک تعیین شده است درآمریکا روز شش مارس «روز دندان‌پزشک» و ماه فوریه، ماه «بهداشت دهان و دندان کودکان» است. انجمن دندان‌پزشکی آمریکا و فدراسیون بین‌المللی دندان‌پزشکی، اف‌دی‌آی، نیز روز دوازدهم سپتامبر را به‌عنوان «روز جهانی بهداشت دهان و دندان» انتخاب کرده‌اند. روز نهم فوریه نیز به عنوان «روز جهانی دندان‌پزشک» نامگذاری شده است.
وجه تسمیه این نامگذاری به شکل قطعی مشخص نیست. اما احتمالا باید آن را مرتبط با داستان زندگی Apolonia دانست. سنت اپولونیا، دختر یکی از مقام‌‌های برجسته اسکندریه و معتقد به مسیحیت بود که در زمان شورش‌های محلی علیه مسیحیان به شهادت رسید. روایت شده که او را شکنجه دادند و تمام دندان‌هایش را با خشونت بیرون کشیده یا شکستند تا از اعتقادات خود دست بردارد. اما او از اعتقادات خود دست نکشید، پس او را به درون آتش انداختند و سوزاندند. این اتفاق در نهم فوریه سال ۲۴۹ رخ داده است. و به همین دلیل این روز را به نام «روزApolonia» و همچنین «روز دندان‌درد» و «روز جهانی دندان‌پزشک» می‌شناسند. این روز جشنی برای دندان‌پزشکان و بهداشتکاران است که از دندان‌درد و بیماری‌های دهان و دندان جلوگیری می‌کنند.
روز دندان‌پزشکی در سال‌های دور
از سال ۱۳۴۳، روز ۲۴ دی‌ماه، سال‌روز تأسیس جامعه دندان‌پزشکی ایران به نام “روز دندان‌پزشکی” نامیده شد و در تقویم‌های آن زمان منعکس گردید. در این روز تلاش همه جانبه‌ای از طرف جامعه دندان پزشکی ایران با همکاری صدا و سیما و سه وزارت خانه (آموزش و پرورش، دفاع، کار و امور اجتماعی) برای شناساندن و گسترس بهداشت دهان در سطح جامعه و به‌خصوص مدارس سراسر کشور صورت می‌گرفت.
استقبال مخاطبین از این حرکت موجب شد از سال سوم، روز دندان‌پزشکی به هفته دندان‌پزشکی تبدیل شود. در این هفته دندان‌پزشکان و دانشجویان، در یک حرکت خودجوش، علی‌رغم سرمای روزهای پایانی دی‌ماه، به مدارس می‌رفتند و ضمن معاینه دهان کودکان به آنها آموزش بهداشت دهان می‌دادند. شرکت‌ها و تولیدکنندگان لوازم بهداشت دهان نیز حمایت نیز با اهداء مسواک و خمیردندان از این حرکت حمایت می‌کردند. این جنبش علمی- بهداشتی طی سال‌ها تأثیر به سزایی در اذهان عمومی گذاشت.
وجه تسمیه روز دندان‌پزشک
در سال‌های اول پس از انقلاب، روز دندان‌پزشکی تغییر کرد. مجلس شورای اسلامی در۲۳ فروردین سال۱۳۶۰ به‌‌منظور گسترش و پیشرفت خدمات درمانی و بهداشتی دهان و دندان در مناطق محروم کشور و روستاها، قانونی با عنوان «طرح تربیت بهداشتکاران دهان و دندان» را تصویب کرد. در این قانون، مجلس، وزارت بهداشت و درمان را موظف کرد که داوطلبانی را برای تربیت در این دوره، جذب کند و پس از دادن آموزش‌های لازم، با مدرک فوق دیپلم، آنان را در مناطق محروم به خدمت گمارد تا از این طریق، ضمن ارائه خدمات اولیه، از شیوع بیماری‌های دهان و دندان جلوگیری نموده و اصل پیشگیری را مورد نظر قرار دهند.
هیات وزیران در تاریخ اول دی‌ماه ۶۲، بنا به پیشنهاد جامعه اسلامی دندان‌پزشکان ایران، روز بیست و سوم فروردین‌ماه هر سال را که مصادف با تاریخ تصویب این طرح بود را به عنوان روز دندان‌پزشک نامگذاری کرد و مصوبه آن به امضای نخست وزیر وقت، رسید.
دکتر محمد صادق احمد آخوندی، رییس جامعه اسلامی دندان‌پزشکان، به عنوان پیشنهاد دهنده روز دندان‌پزشکی، ضمن دفاع از مصداق این نامگذاری، می‌گوید: انتخاب تاریخ تصویب قانون بهداشتکار دهان و دندان برای نامگذاری روز دندان‌پزشکی در شرایطی صورت گرفت که تعداد دندان‌پزشکان در کشور بسیار کم بود و توزیع جمعیتی آنان به نسبت جمعیت اصلا مناسب نبود. در بسیاری از شهرهای کشور دندان‌پزشکی وجود نداشت و حتی در شهرهای بزرگ نظیر تهران مردم ناچار بودند برای درمان‌های دندان‌پزشکی به افراد تجربی و دندانساز مراجعه کنند، که صلاحیت انجام این کارها را نداشتند.
هدف از تصویب طرح تربیت بهداشتکار دهان و دندان این بود که ریشه رجوع مردم به افراد غیر متخصص خشکانده شود. انتخاب این تاریخ برای روز دندان‌پزشکی، فرصتی برای فرهنگ‌سازی و مصداق مناسبی برای ترویج این تفکر بود که خدمات دندان‌پزشکی باید توسط دندان‌پزشک انجام شود.
چرا روز دندان‌پزشک فراگیر نشد
اینک پس از گذشت سه دهه از این نام گذاری، نه تنها تقویم‌ها به این مناسبت اشاره‌ای نمی‌کنند و نشریات به آن نمی‌پردازند، که حتی بسیاری از دندان‌پزشکان روزشان را به یاد نمی‌آورند یا به‌دلیل مصداق نام‌گذاری‌اش، آن را به رسمیت نمی‌شناسند. بسیاری از کارشناسان و پیشکسوتان دندان‌پزشکی نیز بر لزوم تغییر این روز تاکید می‌کنند.
دکتر صادق آخوندی می‌گوید: در کشور ما کار فرهنگی و تبلیغی زیادی درباره مناسبت‌ها انجام نمی‌شود. مردم تاریخ بسیاری از مناسبت ها را نمی‌دانند. این دلیل بر آن نیست که فلان روز در میان مردم جا نیفتاده است. در مورد ۲۳ فروردین نیز نیازی به یادآوری فلسفه نامگذاری روز دندان‌پزشک نیست و در عوض می‌توان روی فرهنگ‌سازی در مورد بهداشت دهان کار کرد.
دکتر علی تاجرنیا، دبیر انجمن دندان‌پزشکی ایران، می‌گوید: یک سری افراد، با هر انگیزه‌ای زحمتی کشیده‌اند و روزی را به نام دندان‌پزشک ثبت کرده‌اند. البته در این نامگذاری کج سلیقگی شده و دوستان می‌توانستند گزینه مناسب‌تری را انتخاب کنند. اما با توجه به اینکه ثبت یک روز در تقویم رسمی کشور بسیار مشکل است، شاید مناسب‌تر باشد در شرایط کنونی، در عوض بحث و جدل در مورد گزینه‌های جایگزین و در عوش خدشه وارد کردن به این روز، به تقویت همین مناسبت بپردازیم.
او در پاسخ به این سوال که چرا روز دندان‌پزشک توسط دندان‌پزشکان چندان مورد استقبال قرار نمی‌گیرد، می‌گوید: به دو دلیل این روز نتوانسته به عنوان یک روز فراگیر تبدیل شود. اول بد سلیقگی در انتخاب این روز و تعارضی که در مصداق این مناسبت با حوزه دندان‌پزشکی وجود دارد. تاریخ تصویب قانون بهداشتکار دهان بیشتر مناسب تکریم بهداشتکاران است تا دندان‌پزشکان. نکته دوم، حمایت افراد و نهادهایی بود که برای اولین‌بار این روز را مطرح کردند و در ادامه از آن حمایت کردند که از بدنه جامعه دندان‌پزشکی کشور نبودند.
او در ادامه می‌افزاید: من موافق انتخاب روز مناسب تر و فراگیرتری به نام روز دندان‌پزشکی هستم اما این انتخاب اول باید مورد پذیرش جامعه دندان‌پزشکی قرار گیرد و در ادامه وارد پروسه تصویب در هیات دولت شود. اما تا آن زمان بهتر است به عنوان این روز دست نزنیم و به آن خدشه وارد نکنیم.
گزینه‌های دیگری برای روز دندان‌پزشکی
دکتر محمد علی افتخاری، عضو هیأت‌موسس جامعه دندان‌پزشکی ایران در سال ۱۳۴۱، می‌گوید: نامگذاری روز دندان‌پزشک در تاریخ تصویب طرح بهداشتکار دهان، کار اشتباهی بود و به هیچ‌وجه موضوعیت ندارد. باید روزی به عنوان روز دندان‌پزشک انتخاب شود که بر ارزش دندان‌پزشکی بیافزاید. در تاریخ دندان‌پزشکی ایران مناسبت‌های فراوانی وجود دارد که می‌تواند مبنای نامگذاری این روز شود.
به نظر من تاریخ تصویب واژه دندان‌پزشک، در ۲۶ بهمن ۱۳۲۲ بسیار بامسماست؛ چراکه برای اولین بار هویت دندان‌پزشک مورد تصویب قرار گرفت و جایگزین کلمه دندانساز شد. یکی از مناسبت‌های دیگر روز افتتاح اولین دانشکده دندان‌پزشکی کشور در سال ۱۳۳۵ است. دانشکده دندان‌پزشکی تهران در این سال تاسیس شد. تا پیش از آن تمام رشته‌های علوم‌پزشکی در دانشکده پزشکی- دندان‌سازی- داروسازی تدریس می‌شد.
دکتر علی یزدانی، عضو شورای عالی نظام‌پزشکی، روز ۲۳ فروردین را از دو جنبه برای نام گذاری دندان‌پزشکی مناسب نمی‌داند: از طرفی در حال حاضر صنفی به عنوان بهداشتکار دهان در کشور وجود ندارد. از طرف دیگر معمولا در فروردین ماه به دلیل تعطیلات طولانی، نمی‌توان برنامه ریزی مناسبی برای برگزاری همایش و مراسم بزرگداشت انجام داد.
او روز افتتاح دانشکده دندان پزشکی دانشگاه تهران، به عنوان اولین دانشکده دندان‌پزشکی ایران، را مصداق مناسبی برای روز دندان‌پزشک می داند و تاکید می کند: این انتخاب بهترین گزینه برای نامگذاری است که هیچ حرف و حدیثی را بر نمی‌انگیزد.
فرصتی که هر ساله از دست می‌رود
سی سال از زمان تصویب ۲۳ فروردین به نام روز دندان‌پزشکی در ایران می گذرد. نام‌گذاری‌ای که بسیاری معتقدند در انتخاب مبنای آن بد سلیقگی شده و اغلب جامعه دندان‌پزشکی با آن موافق نیستند. اما آیا باید برای تغییر این روز اقدام کرد؟
دکتر رکن، رییس سابق انجمن ایمپلنتولوژی ایران، معتقد است در مورد ۲۳ فروردین ماه و روز دندان‌پزشکی یک سوء‌تفاهم بزرگ اتفاق افتاده است. او می‌گوید: روز ۲۳ فروردین نه تاریخ تصویب طرح بهداشت کار دهان که تاریخ تصویب قانون توسعه خدمات بهداشت دهان و دندان در مناطق محروم و روستایی است که البته طرح بهداشتکاران دهان و دندان از دل آن بیرون آمده است. اما با توجه به حساسیت‌هایی که وجود دارد آن را مربوط به طرح بهداشتکار دهان می دانند.
او می‌افزاید: نامگذاری رسمی یک روز پروسه پیچیده‌ای دارد و نیازمند تصویب در شورای انقلاب فرهنگی و پس از آن، هیات دولت است. از طرف دیگر یافتن یک مصداق مناسب برای روز دندان‌پزشک بسیار مشکل است و اختلاف نظر درباره آن زیاد است. در چنین شرایطی تغییر روز دندان‌پزشک، از نظر زمانی پخته‌نشده و زود است و صبر و حوصله زیادی را می‌طلبد.
دکتر مهیار شهبازی مقدم، رییس انجمن دندان‌پزشکی ترمیمی ایران، وجه تسمیه روز دندان‌پزشک را چندان مهم نمی‌داند و می‌گوید: همین که روزی به نام روز دندان‌پزشک تصویب شده و در تقویم‌ها قرار گرفته، خوب است و مصداق آن چندان اهمیت ندارد. روز دندان‌پزشک بهانه خوبی است برای شناساندن دندان‌پزشکی و آموزش اصول اولیه بهداشت دهان به مردم و باید از این فرصت نهایت استفاده را برد.
…
